atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 29
larının gücünü artırmasına ve ocağın daha geniş kitlelere ulaşmasına
neden olmuştur. Hamdullah Suphi’nin söylediği gibi, Türk aydınları
da dahil olmak üzere herkesin kurulmasına karşı çıktığı Türk
Ocakları 55 , özellikle Balkan Savaşlarında alınan yenilgiler, İttihat
ve Terakki Partisi’nin ocaklar ile kaynaşmaya başlaması ile Sultan
Mehmet Reşad, Veliahd Abdülmecid Efendi, Enver Paşa, Dr. Nazım
gibi kişilerin yaptığı maddi desteğin 56 sonucunda gerçek anlamda
güçlenmiş ve kısa sürede de herkes tarafından tanınarak kabul görmüştür.
Türk Ocaklarına olan ilgi ve desteğin artmasında, mevcut İttihat
ve Terakki yönetiminin Türkçü kimliğinin ön plana çıkması önemli
etkenlerden biridir. Hatta 1918 yılında yapılan ocak kongresinde
Parti, ocağın yönetimine talip olmuş, ancak örgüt İttihat ve Terakki
ile olan ilişkisini her zaman için belli bir mesafade tutmaya özen
göstererek tek başına ayakta kalmaya çalışmıştır. Birinci Dünya Savaşı
ve sonrasında yaşanan gelişmeler karşısında ise Türk Ocakları
çok zor koşullarda çalışmalarını sürdürmüştür. Türk Ocağının Milli
Mücadele’yi desteklemesi, Ankara ile irtibat halinde olması, üyelerinin
yapılan protesto mitinglerine katılması ve Anadolu’ya geçmesi
başta İngilizler olmak üzere işgal kuvvetlerini çok rahatsız etmiştir.
Özellikle Mondros Mütarekesi sonrasında halkı Milli Mücadele’ye
davet etmek için yapılan toplantı ve konuşmalardan ötürü merkez iki
kez basılmış, üç kez de yer değiştirmek zorunda kalmıştır.
Mücadelenin kazanılmasının akabinde âdeta yeniden doğan
Türk Ocakları hemen yeni bir örgütlenme çabası içine girmiştir. Bu
süreçte ocak, yeni yönetim ile iyi geçinmek için büyük bir çaba sarfetmeye
başlamıştır. Bir kültür örgütü olarak nitelendirdiğimiz Türk
Ocakları, kurulduğu günden fesh edildiği tarihe kadar olan süreçte
bilhassa halk eğitimine ve terbiyesine yönelik çalışmalar yürütmüştür.
Bu süre zarfında örgüt çatısı altında çok sayıda yazar, Darülfünun
hocası ve gazeteci düzenli konferanslar vermişlerdir. Zaten
düzenlenen bu konferanslar Türk Ocaklarının en önemli kültür aktivitelerindendir.
Öyle ki, sadece 1918 kongresine kadar 500’den faz-
55 Hamdullah Suphi Tanrıöver, Dağ Yolu I, Haz. Fethi Tevetoğlu, Kültür ve Turizm
Bakanlığı Yay., Ankara 1987, s. 17.
56 Sarınay, a.g.e., s. 132.