atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

378
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
kurulmasının Türk müziği bakımından olduğu kadar, uluslararası
görüş açısından da önemle beklenen bir gelişme olacağını” belirterek,
arşivin kuruluş amaçlarını şöyle sıralamıştır: “1) Köylü müziğini
yerinde, yani doğrudan köylerde, plak veya ses şeridine almak
ve bunları saklamak, 2) Alınan parçaları olabildiğince tam olarak
notaya geçirmek, 3) Bu toplanan örnekleri sistemli bir biçimde düzene
koymak, 4) Düzene konmuş örnekleri yayımlamak”. Bartok bu
önerilerden bir kısmını gerçekleştirme imkânı bulmuştur. Ancak bu
çalışmalardan birkaç kuşak Türk besteci faydalandıysa da, ihmal yüzünden
bugün Ankara Devlet Konservatuarı Halk Müziği Arşivi’nin
kötü durumda olduğu hatta ortada olmadığı dahi söylenmektedir 844 .
Bartok arzu edilen arşivin oluşturulabilmesi için; Kullanılacak
cihazlar, bu iş için kaç kişiye ihtiyaç olduğu ki Bela Bartok köy müziğini
araştırmaya meyilli olan müzikçilerin gönderilmesini ister, her
sene yapılacak iki aylık gezilerle yılda 600 melodi tespit edilebileceği,
geri kalan dokuz ayda da melodilerin yazılması ile meşgul olunabileceği
tarzında bazı detaylar ortaya koymuştur. Bartok dünyanın
en zengin arşivi olan Bükreş Müzik Folkloru Arşivi’ni geride bırakması
düşünülen arşiv için özellikle melodilerin kayıt edilmesi işiyle
yakında ilgilenmiştir. Oluşturulacak plak arşivi konusunda kendisine
Paul Hindemith de çok yardımcı olmuştur. Hindemith, halk şarkılarını
derlemek için, plaklara ses alma makinesinin tam takımıyla
Almanya’dan getirtilmesinde etkin rol oynamıştır. “Bu makineler
11.8.1937’de gelmiş ve Hasan Ferit Alnar, Necil Kâzım Akses, Halil
Bedii Yönetken, Ulvi Cemal Erkin ve iki teknisyen, iki ayrı heyet halinde
Sivas, Elazığ, Erzurum, Maraş, Malatya, Gaziantep, Erzincan,
Trabzon vilayetlerine ilk derleme seyahatine çıkmışlardır”. Ondan
sonra da her sene bir heyet tarafından Anadolu’nun muhtelif yerlerine
gidilerek yüzlerce türkü ve şarkı plaklara alınmıştır. Bunların
bir kısmı arşivin şefi Muzaffer Sarısözen tarafından notalara nakledilmiştir
845 . Sarısözen, 1937 yılında Maarif Vekâleti’nin başlattığı
derleme gezilerine katılmış, ertesi yılda Ankara Devlet Konservatuarı
Folklor Arşivi’nin başına getirilmiştir. 1937-53 yılları arasındaki
derleme gezilerinin hepsine katılan Muzaffer Sarısözen, binlerce
844 Gökyay, a.g.m., s. 55; Ali, a.g.m., s. 1532.
845 Gökyay, a.g.m., s. 55-57.