atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

374
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
dan musikinin alıp kendimize mal edelim, yalnız onları dinleyelim
demedim” 834 . Yasağın kaldırılış gerekçesi her ne olursa olsun, aslolan
bu yanlıştan gecikmeli de olsa dönülmüş olması ve halka kendi
müziğini dinleme şansının yeniden verilmesidir.
Burada sorgulanması gereken asıl husus, Atatürk’ün böyle bir
müdahale için neden iki sene beklediği olmalıdır. Bu konuda belki
birkaç tane tahminde bulunulabilir. Öncelikle Atatürk’ün gelişmeleri
yakından takip edebilmek, alınan kararın toplumdaki yankılarını
ve sonuçlarını tespit edebilmek yani bir nevi nabız yoklamak için,
böyle bir bekleyiş içersinde olduğu söylenebilir. Buna ilâveten Türk
Müziği’nin çalınmadığı bir ortamda Batı Müziği’nin yerleşip sempati
toplaması için halka biraz zaman tanındığı, Türk Müziği icra
edenlerin ve radyo çalışanlarının kendilerini toparlamaları için bir
süre beklemenin faydalı olacağı görüşünün hâkim olması ve radyo
yayınlarındaki ciddiyetsizlik yüzünden duyulan kızgınlığın geçmesi
için beklendiği de göz önünde bulundurulabilecek seçenekler arasındadır.
Ayrıca 1930 ortalarında özellikle dış politikadaki gelişmeler,
İkinci Dünya Savaşı öncesi dünyada gerginleşen ortam, Türkiye’nin
Montrö ve Hatay meselesinin hazırlıklarına öncelik vermesi de bu
gelişmelerin takibinde belli bir gecikme sebebi olarak sayılabilir.
Fakat neticede Atatürk bu bekleyişe bir son vermiş ve kendisinden
beklenen bir tavırla da sözü edilen konserle yasağı delerek Türk müziğini
sahiplendiğini göstermiştir.
Cumhuriyet döneminde müzikteki değişim sadece müzik türü
ile sınırlı kalmamıştır. Öyle ki, bu dönemde siyasal sakıncalar görüldüğü
için bazen bir makamın adının değiştirildiği dahi olmuştur.
Örneğin saltanatın kaldırılmasından sonra en sevilen makamlardan
biri olan Sultaniyegâh makamındaki “sultan” kelimesi çıkarılmış ve
yerine “milli” getirilmiştir yani Milliyegâh olmuştur. Asıl enterasanı
ise 1940 yılına kadar plak etiketlerinde ve nota kapaklarında milli
yegâh adının kullanılmış olmasıdır. Ancak adı geçen makam daha
sonraki yıllarda tekrar Sultaniyegâh haline dönüşmüştür. Bununla
birlikte Sultaniyegâh’a benzeyen, Sultani Irak ve Sultani Segâh gi-
834 Vasfi Rıza Zobu, Görüşler ve Hatıralarla Atatürk, İstanbul 1962, s. 41; S.
Sakaoğlu, Atatürk Gençlik ve Kültür, Selçuk Üniversitesi Yay., Konya 1990,
s. 47; Yiğit, a.g.t., s. 166.