atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

28
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
noktasıdır. İşte Atatürk’ün 1930’larda devletin halkla bütünleşmesi,
kaynaşması ve mevcut kopukluğun giderilmesi amacıyla başlattığı
bu kültür mücadelesinin mihenk taşları da halkevleri, halk terbiyesi,
köycülük, dil ve tarih çalışmaları ile sanat olmuştur.
I. ATATÜRK’ÜN KÜLTÜR POLİTİKASI KAPSAMINDA
TÜRK OCAKLARI VE HALKEVLERİ
A. Türk Ocaklarından Halkevlerine Geçiş
Türk Ocakları gerek Osmanlı döneminde gerekse Cumhuriyet
döneminde toplumda ağırlıklı olarak sosyal ve kültürel alanda faaliyet
gösteren, özellikle de inkılâpların halka benimsetilmesinde
büyük bir misyon üstlenen önemli bir kültür örgütüdür. II. Meşrutiyet
sonrasında milliyetçilik ve bağımsızlık hareketlerinin arttığı,
Osmanlıcılık ve İslâmcılık tezlerinin çok fazla uygulama alanı bulamadığı
bir ortamda devleti kurtarma çabalarından biri olarak şekillenen
Türkçülüğün bir tezahürü sonucu ortaya çıkmıştır. Fiilî olarak 3
Temmuz 1911’de, resmi olarak da 25 Mart 1912 günü teşekkül eden
Türk Ocaklarının kuruluş amacı, Ocağın 1912 tarihli nizamnamesinde
“Cemiyetin maksadı akvam-ı İslâmiyenin bir rükn-ü mühimi olan
Türklerin milli terbiye ve ilmi, içtimai, iktisadi seviyelerinin terakkive
ilâsıyla Türk ırk ve dilinin kemaline çalışmaktır” 53 şeklinde ifade
edilmiştir. 1918 yılı nizamnamesinde ise dönemin değişen şartlarına
göre belirgin bir değişiklik yapılmış ve ocağın maksadı, “Türklerin
harsi birliğine ve medeni kemaline çalışmak” 54 olarak belirlenmiştir.
O günlerde yapılan bu önemli değişiklik ile ocağın ülküsü siyasetten
kültüre yani Türkler arasında kültür birliğinin oluşturulması fikrine
kaydırılmıştır.
Merkezi İstanbul’da olan Türk Ocağı’nın başkanlığına Ahmet
Ferit Tek’ten hemen sonra Hamdullah Suphi Tanrıöver’in seçilmesi
ile Türk Yurdu isimli derginin yayımlanmaya başlaması, Türk Ocak-
53 Türk Ocağının Nizamname-i Esasî ve Dahilisî, Tanin Matbaası, İstanbul 1328
(1912), s. 3’den naklen Yusuf Sarınay, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi
ve Türk Ocakları 1912-1931, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1994, s. 137.
54 Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, C. I, Hürriyet Vakfı Yay.,
İstanbul 1984, s. 439.