atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 361
sırasında verilen konserler, yapılan aktiviteler de önemli bir yer tutmaktadır.
Örneğin Batı müziği bestecisi Edgar Manas 794 (1875-1964)
28 Nisan 1933 tarihinde Tepebaşı Tiyatrosu’nda 160 kişilik orkestrasıyla
verdiği konser ile büyük yankı uyandırmıştır. Türk ve Batı
müziklerinin rekabet ettiği söylenen bu ortamda Manas’ın verdiği
konser, kamuoyunda ve basında tamamen “Batı müziğinin zaferi”
olarak nitelendirilmiştir 795 .
Bu aşamada, Atatürk’ün Türk müziğine olan bakış açısının ve
çok sesli müziği getirme gerekçesinin ne derece doğru algınlandığı
sorgulanmalıdır. Gerçekten Atatürk Türk müziğine düşman mı idi?
Yoksa sadece müziğin evrenselliği açısından mı Batı müziğine yer
vermişti? Atatürk hiçbir zaman ulusal Türk müziğinden nefret ettiğini,
onun kaldırılmasının gerektiğini söylememiştir. Ama buna rağmen
zaman zaman bir Itrî gecesi düzenlemek Atatürk inkılâplarını
yaralamakla bir sayılmıştır. Vasfi Rıza’nın anılarından bu konu hakkında
şu diyaloğa şahit oluyoruz. Türk Sanat Müziği’nin yasaklandığı
dönemde Ankara’ya davet edilen V. Rıza Zobu, çağrıldığı davette
Atatürk’ün isteği üzerine Dellâlzâde İsmail Efendi’nin İsfahan bestesini
okur. İşte bunun üzerine Atatürk’ün kendisine; “Ne yazık ki,
benim sözlerimi yanlış anladılar...Şu okunan ne güzel bir eser. Ben
zevkle dinledim. Sizler de öyle. Biz de Türk musikisini milletlerarası
bir sanat haline getirelim. Türkün nağmelerini kaldırıp atalım da
sadece batı milletlerinin hazırdan musikisini alıp kendimize maledelim.
Yanlız onları dinleyelim, demedim. Yanlış anladılar sözlerimi.
Ortalığı öyle bir velvelelye verdiler ki, Ben de bir daha lafını edemez
oldum” dediğinden bahseder 796 . Vasfi Rıza’nın aktardığı bu ilginç
diyalog çok sert eleştirilere maruz kalmış ve yapılan inkılâplarda
olumsuz etkiler bıraktığı söylenmiştir. Bu diyaloğa benzer bir açık-
Yaşanan bu gerginlik hem konserin iptal edilmesi hem de Bakan Halman’ın
görevinden ayrılarak Amerika’da üniversitedeki vazifesine geri dönmesi ile
sonuçlanmıştır. Bundan sonra ise tartışmalar günlerce süren suçlamalar ve cevaplamalarla
hararetini korumuştur (Musiki ve Nota Dergisi, C. III, S. 27,
Ocak 1972, s. 4 vd.).
794 Piyano, koro ve solo şan için birçok bestesi bulunan Manas, İstiklâl Marşı
dahil olmak üzere pek çok besteyi orkestraya uyarlamıştır.
795 Cumhuriyetin 75 Yılı, C. I, s. 140.
796 Musiki ve Nota Dergisi, C. III, S 27, Ocak 1972, s. 9-10.