atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

360
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
geçsin, Efganistandan Hindistana atlasın, oradan Buharaya dönsün.
Hiç durmasın, o, ahlar, oflar, medetlerle bütün müslüman memleketlerini
dolaşsın! Uyuyan şarkın böyle ninniye hâlâ ihtiyacı var!” 791 .
Türk Sanat Müziği’ne getirilen yasağın ardından, Türkiye’nin
en önemli mizah dergisi Akbaba’da çıkan bu yazı, aslında ülkede
eskiye olan bakış açısının bir aynası gibidir. Dede Efendi’yi tanımayan,
onu tanımamayı çağdaşlıkla bir tutan kişiler ile sonraki yıllarda
yaşananlar ve söylenenler, Orhan Seyfi’nin bu konuda yalnız olmadığının
kanıtı niteliğindedir.
Bu dönemde müzik tartışmaları basın haricinde Yeşilay, İçki
Aleyhtarı Gençler Cemiyeti gibi farklı kurumlara da yansımış ve ilginç
tartışmaların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Cemiyet yöneticileri,
bir ara alaturka müziğin içki içmeye teşvik ettiği gerekçesi
ile yasaklanmasını dahi istemişlerdir 792 . Böyle bir ortamda zaman
zaman Türk müziği üstatlarının da bu tarz tartışmalara karıştığı görülmüştür.
Örneğin Türk müziğinin üstatlarından Rauf Yekta Bey,
alaturka musikide de neşeli parçaların olduğunu ve yasaklamanın
milli musikiyi ortadan kaldırmakla eş değerde olacağını açıklamıştır.
Bu tartışmalar 1934 yılı süresince devam etmiş ve bilindiği gibi en
son 1934 Kasımında Türk Sanat Müziği’nin yasaklanması ile farklı
bir boyut kazanmıştır.
Basında geçen tüm bu alaturka-alafranga müzik tartışmaları 793
791 Orhan Seyfi (Orhon), “Alaturka Musiki”, Akbaba, S. 103, 28 Aralık 1935, s.
3.
792 Cumhuriyetin 75 Yılı (1923-1953), s. 140.
793 Türk müziği ile Batı müziği tartışmaları sadece o dönemde değil, Atatürk’ten
sonra hatta yakın dönemlerde de gündeme gelmiş, ilginç tartışma ve suçlamalara
neden olmuştur. Örneğin 1971 yılında yaşanan bir olay, bu konudaki en
ilginç tartışmalardan biridir. Olay, Nihat Erim kabinesinin Kültür Bakanı Talat
Halman’ın yakın bir zamanda alaturka öğrenim yapacak bir Devlet Konservatuarı
açılacağını ve Devlet Konservatuar Salonunda Itrî Gecesi düzenleneceğini
açıklaması üzerine yaşanmıştır. Bu açıklama üzerine ünlü Türk viyolonistlerinden
Suna Kan da, Bakan Halman’a gönderdiği mektubunda Onu Atatürk
ilkelerine uymadığı ve aykırı davrandığı gerekçesiyle şiddetle kınamıştır.
Devlet Konservatuarında Itrî Gecesi düzenlenmesini doğru bulmayan sanatçı,
hiçbir şekilde tek ses konserine gitmeyeceğini ve bunların gerçekleşmesi halinde
de sahip olduğu Devlet Sanatçılığı unvanını iade edeceğini açıklamıştır.