atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

354
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
söylemlere de yol açmıştır 779 . Netice itibarıyla bugün gelinen noktaya
bakıldığında; Atatürk’ün çok sesli müzik konusundaki arzu ve
direktiflerinin tam anlamıyla anlaşılarak gerçekleştirildiğini ve hatta
bir Musiki Politikasının oluşturulduğunu söylemek oldukça zordur.
Fakat bugün Cumhuriyetin ilk yıllarında müzik türünün siyasal kararlarla
belirlenmesi ve estetiğin geri plana atılması gibi hususlar her
ne kadar eleştiriliyorsa da, dönemin müziğe getirdiği ivmeyi takdir
etmemek yine de mümkün değildir.
3. Türk Beşleri
Atatürk görüldüğü üzere, ulusal Türk müziğinin oluşturulup yüceltilmesi
ve evrensel müzik dünyasındaki yerini alabilmesi uğruna
1934 yılına kadar süren müzik inkılâbının ilk devresinde 780 bazı
önemli gelişmelere imza atmıştır. İlk olarak 1925’te açılan yarışma
sınavları ile sanatçı ve öğretmen yetiştirmek üzere Berlin, Paris, Budapeşte,
Prag gibi merkezlere yetenekli öğrenciler gönderilmiştir.
1926 yılında konservatuarda Türk Sanat Müziği ve çalgılarının öğretimi
yasaklanmış, tambur, ud sanatçıları viyolonsel, keman gibi çalgılara
yöneltilmiştir. Devlet, çok sesli müzik temel kuram kitaplarını
ancak 1928-30 arasında yayımlayabilmiştir. 1932 sonrası Halkevlerinde
halka açık mandolin, koro vs. kursları açılmaya başlanmıştır.
İşte bu dönemde biraz da Gökalp’in görüşlerinden haraketle, ilk çok
sesli parçalar “daha çok halk ezgilerimizin batıda kullanılan belli
başlı besteleme teknikleriyle çokseslendirilmesi biçiminde” ortaya
çıkarılmıştır. Halk ezgilerimiz ile makamsal müziğimizin geleneksel
öğeleri kullanılarak özgün eserler verilmiştir. Bu ilk eserlere örnek
olarak; Cemal Reşit Rey’in Enstantaneler’i (1931), Ulvi Cemal
779 Bir dönem Batı müziği modern, ileri bir sanat, Türk müziği de ilkel ve tek
ses olarak gündeme getirilir. Bu konudaki tartışmalar ülkede düzenlenen bazı
konferanslara kadar uzanır. Örneğin, Dokuz Eylül Üniversitesi’nin düzenlediği
I. Ulusal Müzik Sempozyumuna katılan Adnan Saygun, bir ara “ilkokullara
Türk müziği derslerinin konma aşamasına gelinmiş olmasını” ağır bir
dille eleştirmiş ve bu durumu “irticanın sarıksız olarak geri dönmesi” şeklinde
yorumlamıştır. Bu son derece tartışmalı yaklaşımı C. Tanrıkorur “çok acı ve
düşündürücü” bulduğunu yazmaktadır (Tanrıkorur, a.g.e., s. 56-57).
780 N. Gedikli, adı geçen tezinde müzik devrimini; İlk devre 1924-34, İkinci devre
1935-50, Üçüncü devre 1950’den günümüze şeklinde üç devrede ele almaktadır.