atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

300
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
Atatürk’ün müziğe olan ilgisinde Montesquieu’nun da özel bir
yeri vardır. Şöyle ki, Montesquieu Kanunların Ruhu adlı eserinin
bir yerinde, “..müzikte yapılacak en küçük bir değişikliğin Devletin
yapısında da değişiklik yapılmasını gerektirdiğini” 629 söylemektedir
ki Atatürk bunu 1934 yılında Mecliste yaptığı bir konuşma sırasında
dile getirmiştir. Meclis açılış konuşmasında, güzel sanatlar bahsinde
müzik konusuna da değinmiş ve milletvekillerine bunu “Bir
ulusun yeni değişikliğinde ölçü, musikide değişikliği alabilmesi,
kavrayabilmesidir” 630 şeklinde ifade etmiştir. Hatta bununla da kalmamış,
çevresindekilere sık sık Montesquieu’dan bahsederek onun
bu sözlerini tasdiklediğini anlatmıştır. O, bir anlamda kendisinin
musikiye gösterdiği ihtimamın açıklamasını yapmaya çalışmıştır 631 .
Onun müzikle bu kadar yakından ilgilenmesi ve iyi bir Türk müziği
dinleyicisi olması, bu müzik bilgisine nasıl sahip olduğu sorusunu
akla getirmektedir. Hatta Sadi Yaver Ataman, bir ara en azından
öğrencilik yıllarında müzik eğitimi alıp almadığını öğrenebilmek
için meseleyi en yakın arkadaşlarına kadar soruşturmuştur. Bu araştırmanın
sonunda ise Atatürk’ün müzik dersi almadığını, ancak Harp
Akademisinde iken bazı arkadaşları 632 ile özel fasıllar yaptığını, hatta
Mustafa Kemal’in de bu fasıllarda amatör olarak şarkı söylediğini
tespit edebilmiştir.
Atatürk fasıllara iştirak etmesinin ve buralarda şarkı söylemesinin
ötesinde, herşeyden önce iyi bir Türk Müziği dinleyicisi olarak
karşımıza çıkmaktadır. Türk Sanat Müziği parçaları arasında “Cânâ
rakibi handan edersin, Habgâh-ı yâre girdim arz için ahvâlimi, Kaç-
629 Bu söz Montesquieu’da “Platon ne craint point de dire que I’on ne peut faire
de changement dans la musique, qui n’en soit dans la costitution de I’Estat”
(Montesquieu, De I’Esprit des lois, Livre IV, Chapitre 8). Türkçesi ise şöyledir:
“Eflatun müzikte yapılacak en küçük bir değişikliğin Devletin yapısında da
değişiklik yapılmasını gerektireceğini söylemekten çekinmiyor” (Montesquieu,
Kanunların Ruhu, Çev. Fehmi Baldaş, C. I, MEB, Ankara 1963, s. 106).
630 1 Kasım 1934 tarihli Dördüncü Dönem Dördüncü Toplanma yılını açarken,
ASD, C. I, s. 396.
631 Özgü, “Atatürk’ün Edebiyat ve Sanat Anlayışı”, s. 1159.
632 Selanikli Tevfik Bey, Nakliye Müfettiş-i Umumisi Hayri Bey, Prag Sefirliği
yapmış olan Süleyman Bey, sınıf arkadaşı Köprülülü İsmail Hakkı Bey, süvari
albaylardan emekli Arif Bey, Suat Bey gibi. (Sadi Yaver Ataman, Atatürk ve
Türk Musikisi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1991, s. 66, 72).