atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

298
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
üç gruba ayrılmıştır. Cumhurbaşkanlığı Armoni Mızıkası, Cumhurbaşkanlığı
Senfoni Orkestrası ve Cumhurbaşkanlığı Fasıl Heyeti
şeklinde biçimlenen Muzıka-yı Hümayun, uzun geçmişi ve çalışmaları
ile Türk müzik tarihinde mühim bir yere oturmuştur. Cumhuriyetin
ilânından sonra Atatürk’ün yaptığı ilk işlerden biri bu heyeti
İstanbul’dan Ankara’ya taşımaktır. Burada daha da gelişme imkânı
bulan orkestra, Türkiye’de batı notasının yerleşmesinde ve Türk müzik
adamlarına Batı müziği alanında ilk ciddi bilgilerin verilmesinde
son derece etkili olmuştur. Aynı şekilde 1910 yılında açılan Muzıka
Mektebi ile 1917 yılında kapılarını açan Darülelhan da Batı müziğinin
ve Türk müziğinin icra edildiği öncü kuruluşlar olarak karşımıza
çıkmaktadır. Osmanlı döneminde bu kurumlar haricinde tekkeler,
Mevlevihane ile müzik eğitim veren müzik dernekleri de ülkede müziği
koruyan ve gelişmesini sağlayan kültür ocakları olarak yerlerini
almışlardır.
Görüldüğü gibi Osmanlı döneminde belli bir program dahilinde
olmasa da Türk halkı Batı müziği ile tanışmış ve bu konuda önemli
oranda bir gelişme sağlanmıştır. Ancak bu müzik türünün saray
ve çevresi ile sınırlı kalması, Batı müziğinin sadece törenlere, şenliklere
özgü bir tür olarak kalmasına neden olmuştur ki bu anlayış
Cumhuriyet döneminde de pek değişmemiştir. Bunda, halka seviyeli
bir Batı müziği dinletilmemesi ve müzik zevkinin aşılanmaması
önemli bir etkendir. Bu dönemle ilgili başka bir tespit ise müziğin
Tanzimat döneminden itibaren sarayın koruculuğunda kalarak gelişmeye
çalışmasıdır. Bunu devletin musikiye müdahalesi şeklinde
izah etmek de mümkündür. İkinci Meşrutiyet ile devam edip Cumhuriyet
döneminde de varlığını sürdürecek olan bu müdahale, Batı
müziği ile Türk müziğini ciddi bir çatışma ortamına itmiştir. Şu çok
açıktır ki Türk halkı Batı müziği ile Cumhuriyet döneminde değil,
Tanzimat ile birlikte tanışmıştır. Dolayısıyla Atatürk, musikide bir
değişim ve bir inkılâp hareketine giriştiğinde, Batı müziği neredeyse
yüzyılık bir geçmişi katetmiş müzik türü olarak karşımıza çıkmıştır.
Yani aslında operasıyla, operetiyle, balesiyle, eserleriyle, izleyicisiyle,
yüzyıllık bir Batı müziği tecrübesi söz konusudur ve Cumhuriyet
döneminde atılan radikal adımların temeli daha Osmanlı döneminde
atılmıştır. Sonuçta Osmanlı döneminde özellikle de Tanzimat ile atı-