atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

294
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
leri para ile desteklerken, bazılarını maaşa bağlamışlar, kimi zaman
saraylarında müzik toplulukları bulundururken, kimi zaman da
Avrupa’dan gelen topluluklara sanatlarını icra etme fırsatı vermişlerdir.
Bu dönemde ayrıca haremde cariyelerden oluşan kadınlar topluluğu
da müzik sanatının en ilginç icracılarından olmuşlardır.
Osmanlı devletinde Türk müziği dört farklı biçimde varlığını
sürdürmeye çalışmıştır: Halk müziği, Mehter Müziği, Tasavvuf Müziği
ve saray başta olmak üzere ileri gelen ailelerin konaklarında dinlenen
Sanat-Klasik Müziği 620 . Osmanlı döneminde ilk Türk müziği
konservatuarı, bir saray üniversitesi olan ve Fatih Sultan Mehmet’in
Topkapı Sarayı’nda kurduğu Endurun’daki Musiki Mektebi’dir. Ses
sanatımız yıllarca burada öğretilmiş ve sayısız sanatçı yetiştirilmiştir.
Ancak okul, Yeniçeri ocağının ortadan kaldırılması ile birlikte
kapatılmıştır.
Osmanlı Devleti’nde başlayan reformlar, modernleşme çabaları,
zamanla Türk toplumunu, özellikle de kültürel gelişmeleri yakından
etkilemiştir. Ülkede çağdaşlaşma çabaları doğrultusunda bilhassa
II. Mahmud ve sonrasında ciddi gelişmeler yaşanmıştır. Sultan
III. Selim’den II. Mahmud’a ve ondan Abdülhamid dönemine kadar
uzanan dönemde müzik sarayın en önemli ilgi alanlarından biri
olmuştur. Bu süreçte Tanzimat dönemi gerçekten büyük bir dönüm
noktası olarak tarihteki yerini almıştır. Tıpkı tiyatro sanatında olduğu
gibi müzikte de bir değişim yaşanmış ve ülkeye Türk müziğine
alternatif olarak Batı müziği girmeye başlamıştır. II. Mahmud dönemi
ile birlikte tanıştığımız Batı müziği, sonraki dönemlerde daha da
gelişme göstermiş, hatta zamanla bazı kurumların açılmasına kadar
gitmiştir. Gerçekten de bu arada çok sesli müzik, bandolar ve orkestralar
çok popüler olmuştur. Öyle ki, II. Mahmud gittiği yerlere fasıl
heyetiyle birlikte bandocularını da götürmeye başlamıştır. Aslında
620 Türk müziği konusunda zaman zaman bazı sınıflamalar da yapılmaktadır. Örneğin
G. Oransay, Türk Sanat Musikisini; Dini Musiki ve Dünyevî Musiki
şeklinde önce ikiye ayırmış, sonra da bunları kendi içlerinde sınıflandırmıştır.
Buna göre; Dini Musiki 1. Cami Musikisi, 2. Tekke Musikisi; Dünyevî Musiki
ise 1. Mehter Musikisi, 2. Fasıl Musikisi, 3. Piyasa Musikisi şeklinde ayrılmıştır.
Ayrıntılı bilgi için bk. Gültekin Oransay, “Cumhuriyetin İlk Elli Yılında
Geleneksel Sanat Musikimiz”, CDTA, C. VI, s. 1496.