atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 285
Amanullah Han’ın ziyareti sırasında (20 Mayıs 1928) yapılmıştır.
Etnografya Müzesi tam anlamıyla 18 Temmuz 1930 günü halka açılabilmiştir.
Atatürk’ün kurulmasını çok arzu ettiği ve çalışmalarını
yakından takip ettiği Etnografya Müzesi, ne acıdır ki O’nu tam on
beş sene misafir etmiştir.
Netice itibarıyla, İstanbul, Ankara, İzmir, Konya derken zamanla
ülkenin hemen her vilâyetinde çok sayıda müze açılmış, pek çok
eser kaybolmaktan kurtarılmış ve Türkiye Atatürk’ün öncülüğü ve
ileri görüşlülüğü sayesinde kültür mirasına sahip çıkmayı başarmıştır.
Tarih tezi kapsamında yürütülen arkeoloji çalışmaları dışında,
antropoloji alanındaki faaliyetlerden de bahsetmek gereğini duyuyoruz.
Çünkü 1930 sonrasında tarihin yan alanlarından biri olan
antropoloji dalı önem kazanmış, Atatürk bu ilmin gelişmesi için de
büyük gayret göstermiştir. Cumhuriyet’in ilânından hemen sonra,
Türk insanının kimlik tespitinin yapılabilmesi ve ulusal kimliğin
oluşturulabilmesi için ilk adımlar atılmış ve bu doğrultuda bir araştırma
merkezi kurulmuştur. 1925 yılında kurulan Türkiye Antropolojik
Araştırmalar Merkezi’nin ortaya çıkmasında yine Atatürk büyük
rol oynamıştır. Merkez, Türk Antropoloji Mecmuası adında bir de
dergi yayımlamıştır. Batıda XIX. yüzyıldan itibaren gelişme gösteren
antropoloji, Türkiye’de ancak Cumhuriyet döneminde ön plana
çıkmış, bilimsel çalışmaların yapılabilmesi için de bu tür merkezler
ile altyapı oluşturulmaya çalışılmıştır. Nitekim “Türk toplumunun
kültürel yapısı ve organizasyonu, yerleşim biçimleri ve etnik tabakalaşmasının
bu bilim dalına hayati ihtiyacı olduğu” 604 gerçeğinin
farkına varılması neticesinde bilim adamları desteklenmiş, öğrencilerin
eğitimine önem verilmiş ve yurt dışındaki kongreler yakından
takip edilmiştir. Sözü edilen dönemde “fizik antropologlar ve farklı
disiplinlerdeki bilim adamları yoğun olarak Türk insanının morfolojik
özellikleri üzerinde çalışmaya başlamış ve antropometrik ölçümler,
kan gruplarının determinasyonu ve benzeri konular üzerinde bilimsel
çalışmalar gerçekleştirmişlerdir” 605 . Bu çalışmalar, gelişen ve
604 Türkdoğan, Kemalist Sistem..., s. 331.
605 Timur Gültekin-Başak Koca, “Cumhuriyet Döneminden Günümüze Ülkemizde
Gerçekleştirilen Irk Çalışmaları”, Antropoloji, Yıl. 2002, S. 14’den ayrı
basım, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 2003, s. 43.