atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

282
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
tetkik heyet masrafı 400 bin lira olarak belirlemiştir. Fakat dönemin
İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı Muhittin Üstündağ, sarayın çok
harap, temellerinin de çürük olduğu için burayı imar etmeye gerek
olmadığı, zaten buna maddi imkânların da yetmeyeceği yolunda bir
açıklama yapmıştır. Aynı günlerde şehir planı hazırlayan Henri Prost
da benzer bir rapor vermiştir. Ama asıl ilginç olan, hem Belediye
Başkanı’nın hem de Prost’un yapılması gereken tek çare olarak ileri
sürdükleri fikrin, Çırağan Sarayı’nın yıkılması gerektiği yönünde
olmasıdır 594 . Fakat bu inanılmaz fikir gerçekleşmemiş, saray bütün
güzelliğiyle yerini korumayı başarmıştır. Zaten Atatürk’ün sanat
eserlerine ve kültür miraslarına olan ilgisi ve bağlılığı da bunun gerçekleştirilmesine
engel teşkil etmiştir.
Topkapı Sarayı haricinde, Konya’daki Mevlana Dergâhı ve
Türbesi’nin müze kapsamına alınması, İstanbul’da bir Resim ve
Heykel Müzesi’nin açılması, Ayasofya’nın tamir edilerek müzeye
dönüştürülmesi ile Ankara’da Etnografya Müzesi ile Hitit Müzelerinin
(bugünkü Anadolu Medeniyetleri Müzesi) açılması da yine
Atatürk’ün talepleri ve direktifleri neticesinde gerçekleşmiştir. Bunların
içinde Mevlana Türbesi’nin müze kapsamına alınması çalışmaları
daha 1926 yılında başlatılmış, dönemin Hars Müdürü Hamit
Zübeyir Koşay, hemen uzman bir heyetle Konya’ya gitmiş ve karar
kesinleştirilmiştir. Nitekim yapılan düzenlemeler sonunda Konya
Âsar-ı Atika Müzesi 595 2 Mart 1927 günü törenle açılmış, Atatürk de
büyük bir memnuniyetle müzeyi gezmiştir. Cumhuriyet döneminde
müzeler, Osmanlı Sarayları, Açık Hava Müzeleri, Anıt Müzeler gibi
çeşitli gruplara ayrılmıştır. Anıt Müzeler kapsamına da Ayasofya,
Kariye, Trabzon’daki Ayasofya gibi yerler alınmıştır. Bu bağlamda
1930’ların en tartışmalı konularından birini Ayasofya’nın müze kapsamına
alınması ve tamir çalışmaları oluşturmuştur. Şöyle ki, Ayasofya
Camii’nin tamir edilerek mozaiklerinin ortaya çıkarılması için
ilk etapta tamir işlemine öncelik verilmiş ve bu işi yapması için de
Amerika Bizans Enstitüsü Müdürü Prof. Thomas Whittemore isimli
594 Son Posta, 31 Ekim 1937, s. 4; 11 Kasım 1937, s. 4; 20 Kasım 1937, s. 4.
595 1954 yılında klasik eserlerin ayrı bir müze binasına taşınmasıyla, burası Mevlana
Müzesi adını almıştır (Mülayim, a.g.e., s. 94).