atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 261
kültürünü, müziğini, dilini ve tarihini gözden geçirmeye başlamıştır.
Türkiye’de başlayan bu kültür hareketinin yönü ise en çok tartışılan
ve merakla beklenen konu olmuştur. Bütün dünya bu kültür hareketi
neticesinde Atatürk Türkiyesi’nin rotasını nereye, yani Alman
Nasyonel Sosyalizmine mi, İtalyan Fazişmine mi, yoksa Sovyet Komünizmine
mi çevireceğini merakla bekler hale gelmiştir. Nitekim
bu dönemde adı geçen devletlerin yazarları, gazetecileri, haber alma
örgütleri de Türkiye’yi mesken tutmuşlar, en küçük gelişmeyi dahi
ülkelerine hemen bildirmişlerdir.
Bu dönemde en ilginç gelişme ise Amerika’nın olup bitene gösteriği
ilgi ve Amerikan konsolosu Charles H. Sherill’in ABD Dışişlerine
gönderdiği raporlardır. Şöyle ki, Amerika’nın o günlerde
hem Ankara’da hem de İstanbul’da resmi ve özel pek çok yetkilisi
bulunuyordu. Bunlar Türkiye’deki her türlü gelişmeyi yakından
takip edip, aynen bugün olduğu gibi gelişmeleri hemen aktarıyorlardı.
Belgelerle Türk Tarihi Dergisi’nde, Ankara Doğu Araştırma
Grubu’nun yaptığı bir çalışma sonucunda konuyla ilgili yayımladığı
bir belge, bahsettiğimiz bu ilgiye örnek teşkil edecek mahiyettedir.
ABD İstanbul konsolosu Sherill’in Dışişlerine gönderdiği 13 Temmuz
1932 tarihli belgenin konusu tarih kongresidir. Sherill yazısında
kongrenin toplanma amacını şöyle anlatmıştır: “Türkiye’nin karışık
fikirlere sahip tarih ve dil hocalarını düzene sokmak, onlara iyi bir
uyum verip, hükümetin ideolojisini, konser sahnesinde doğru olarak
sergileyecek birer enstrüman olarak göndermekti”. Yazının devamında
ise daha ilginç ifadeler yer almıştır: “...eskiden Türk bizim
için “dağ adamı” dediğimiz, köksüz, küçük bir medeniyetin insanı
için “yüz karası biri” denilirdi. Türkler Osmanlı olarak çağrılmayı
ve İstanbul’da yaşamayı tercih ederlerdi. Şimdi, Gazi’nin dileği
Türk kelimesine itibarını yeniden kazandırmak, ona ünlü bir miras
bırakmak, geçmişiyle gurur duyabileceği, çağdaş bir Türkiye sunmaktır”.
İyi bir gözlemci olduğu görülen Sherill, kongreye kimin
başkanlık ettiği, kimlerin katıldığı ve söz aldığı, neler söylendiği,
kimin nerede kiminle oturduğu gibi detaylara da yer vermiştir. Belgenin
sonunda ise Türklerin bu çalışmalar ile milletlerarası bir kültür