atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 231
eğik, yatay, düşey, dikey, üçgen, dörtgen, köşegen, eşkenar, ikizkenar,
pay, payda, çarpı, bölü, artı, eksi, türev, yöndeş 465 dir.
Peki niçin böyle bir teoriye, çözüm yoluna ihtiyaç duyulmuştur?
Bilindiği gibi Atatürk özellikle 1930 sonrası dil meselesine çok
önem vermiş, dilin sadeleşmesi ve halkın kendi dilini oluşturabilmesi
için yoğun mesai harcamıştır. Çünkü dil, toplumun, insanların,
milliyetçiliğin var olmasında önemli temel taşlardan biridir. Bunun
farkında olan Atatürk de, halkçılık 466 , milliyetçilik, milli birlik ve
beraberlik ilkeleri çerçevesinde bu işe el atmıştır. Bunun için olacak
ki Sadri Maksudi Arsal’ın Türk Dili İçin kitabına, “milli duygu ile dil
arasında bağ çok kuvvetlidir. Dil’in milli ve zengin olması, milli duygunun
gelişmesinde başlıca etkendir” diye yazmıştır 467 . Bu görüşler
doğrultusunda 1932 ve sonrasında ülkede adete bir seferberlik başlatılmış,
hem dilde sadeleştirme yoluna gidilmiş hem de bir öz Türkçe
yaratılmaya çalışılmıştır. Yalnız yukarıda örneklerini de gördüğümüz
üzere, belli bir tarihten sonra bu çalışmalar amacını aşmaya, aşırılaşmaya
hatta komik neticeler ortaya çıkmaya başlamıştır. Hatta bir
ara, Arapça ve Farsça kelimeler atıldıktan sonra kabile hayatına bile
yetmeyecek bir dil kalacağı anlaşılınca 468 , Fransızca ve İngilizceden
bazı kelimelerin adaptasyonuna başvurulmuştur. Örneğin Fransızca
image ve sembole gibi kelimeler imge ve sembol haline getirilirken,
İngilizce okey (kabul) kelimesi de dilimize yazıldığı gibi geçmiştir.
Öyle ki, mecliste mebuslar bir meseleyi onaylayacakları zaman
“okay” diye bağırır hale gelmişlerdir.
Yine Türk Dil Kurumu Genel Merkez Heyeti yerine Türk Dil
Kurumu Genel Özeği, tebrik yerine kutun-bitik, herkes yerine kamu,
tamamıyla yerine tükel, müddetçe yerine uzca, parlak yerine yaltırıklı,
hazırlamak yerine anıklamak gibi kelimelerin kullanıldığı bir
465 Ayrıntılı bilgi için bk. Geometri, TDK, Ankara 1981; Korkmaz, Atatürk ve
Türk Dili, Belgeler, s. 414-418.
466 Hasan Âli de aynı günlerde Ülkü dergisinde yazdığı yazılarda, dil inkılâbının
halkçı boyutunu irdelemiştir. Ona göre, bu inkılâpta, tahsilsiz halk baz alınmıştır.
Amaç, aydınlar ile halk arasındaki uçurumu sona erdirmek, aydınların
halkı dinlemesini sağlamak olmuştur. Bu yüzden Dil İnkılâbı, tam anlamıyla
halkçı bir inkılâptır (Hasan Âli, “Dil İnkılâbımızın Karakteri”, Ülkü, C. IV, S.
22, Aralık 1934, s. 255-257).
467 Ek 11: Gazi’nin S. M. Arsal’ın kitabındaki el yazısı.
468 Erol Güngör, Dünden Bugüne Tarih, Kültür, Milliyetçilik, Ötüken Yayıncılık,
İstanbul 1993, s. 109.