atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

14
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
elemanlarını yok ederek yerine yenisini koymaya çalışmıştır. Onun
inkılâpçılık ilkesi de zaten bunun bir neticesi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu ilkenin temelinde de kültür ve kültür değişmesi yatmaktadır.
O, ülkede medenileşme adına başlattığı kültür seferberliği
ile toplumun her kesimini bu çabasına ortak etmeye çalışmıştır.
Çünkü Atatürk hayatı boyunca, “Medeni olmayan insanların medeni
olanların ayakları altında kalmaya maruz” 17 olduklarına inanmıştır.
Atatürk 1925 yılının Ekim ayında Akhisar Türk Ocağı’nda yaptığı
bir konuşma esnasında, medeni cihanın çok ileride olduğudan bahisle
konuya girmiş, sonra da verdiği örneklerle halkını başlattığı
bu mücadelenin içine çekmeye çalışmıştır. Onun bu mevzuyu daha
1925 yılında dile getirmesi gerçekten dikkat çekicidir.
Atatürk’ün kültür politikasının temelinde yer alan inkılâpçılık,
halkçılık ve Laiklik ilkeleri ise onun bu mücadelesinin en etkili
silâhlarıdır. Zaten bir toplumun modern bir toplum kimliğine dönüşmesinde
ilmi yapıda bu üç prensibin olması kaçınılmazdır 18 . Yalnız
bunların içinden değişimin önünü açıcı ya da özündeki direnci aşıcı
olarak karşımıza çıkan Laiklik ilkesinin ayrı bir önem taşıdığı ortadadır.
Osmanlı’dan itibaren geçerliliğini koruyan en etkili yaklaşım
ise pozitivizmdir. Osmanlı modernleşmesine önemli katkıları olan ve
sezginin yerine aklın egemenliğini esas alan pozitivizm, bu anlamda
hem laik yapıyı kabul etmenin felsefi dayanağı hem de kültürel sürecin
laikleşmesini sağlayan temel prensiptir. Kısacası toplumsal kimlik
sorunu ve arayışı, Atatürk’ü temel aldığı bu ilkeler yardımıyla
yeni bir kültürel model aramaya itmiş ve O da yeni Türk devletinin
kimlik kartına milliliği ve çağdaşlığı iki temel unsur olarak eklemiştir.
. Böylelikle milliyetçilik ve batılılaşma ekseninden hareketle,
uluslaşma sürecinin gerekleri yerine getirilmeye çalışılmıştır.
Medeni Bilgiler kitabına, 1923’te söylediği “büyük şeyleri yalnız
büyük miletler yapar” cümlesi ile başlayan Atatürk, kitabın ilk bölümünde
millet tanımını “dil, kültür ve ülkü birliği ile birbirine bağlı
vatandaşların oluşturduğu siyasal ve sosyal bir birliktir” 19 şeklinde
17 10 Ekim 1925 günü “Akhisar’da Bir Konuşma”, ASD, C. II, s. 234.
18 Nermin Erdentuğ, Türkiye’de Çağdaşlaşma Eğitim ve Kültür Münasebetleri,
Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1981, s. 55.
19 A. İnan, Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, Atatürk
Araştırma Merkezi Yay., Ankara 2000, s. 28.