atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

226
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
tespit ederken yapılanlar ve getirilen teklifler de örnek gösterilebilir.
Kısacası yöneticilerin ve halkın bazen büyük bir hevesle bazen de
zorunluluklar karşısında yaptıkları öz Türkçeleştirme çabasının 449 ,
devrin ve idarecilerin beklentilerini ve özlemlerini cevaplamaya yönelik
hareketler olduklarını söylemek mümkündür.
5. Üçüncü Dil Kurultayı, Güneş-Dil Teorisi ve
Türk Dil Kurumu
İkinci Dil Kurultayı’ndan iki yıl sonra, 24-31 Ağustos 1936 tarihleri
arasında da Üçüncü Dil Kurultayı toplanmıştır. Maarif Vekili
Saffet Arıkan, Afet İnan ve İbrahim Necmi Dilmen’in yaptığı konuşmalar
ile açılan kurultaya yerli ve yabancı çok sayıda dilci katılmıştır.
Üçüncü Dil Kurultayı’nın esas konusu Güneş-Dil Teorisi’dir ve
bu teorinin esasını, Tarih teziyle de orantılı olmak üzere Türk dilinin
eskiliğinin ve eski bir medeniyet dili olarak diğer dillere kaynak
teşkil ettiğinin ileri sürülmesi oluşturmuştur. Ortaya atılan bu teori
ile aynı zamanda Türk milletinin eski bir geçmişe sahip olduğu ve
dünya medeniyetinde önemli bir yeri bulunduğu gibi hususlar kanıtlanmaya
çalışılmıştır. Fakat tüm çabalara rağmen, bilimsellikten
ziyade politik bir yaklaşım ve çözüm yolu, hatta adı üzerinde teori
olmaktan öteye gidememiştir.
1935 sonrası verilen anlaşılmaz birkaç nutuk ve yazışmadan
sonra Atatürk, içinde bulunulan durumun farkına varmış ve bu gidişattan
küçük bir manevra ile dönmenin çarelerini aramaya başlamıştır.
İşte hem çalışmaların farklı boyutlar doğurduğu hem de döneme
damgasını vuran milliyetçiliğin bir uzantısı olarak bütün dillerin aslının
Türkçe olduğunu ispatlayabilmek gibi bir arayışın içine girildiği
günlerde Atatürk Ankara’dan İstanbul’a gelmiş ve Viyanalı dilci
Kvergic’in Türk dili üzerine hazırladığı denemesinden 450 haberdar
olmuştur. Teori, bütün dillerin başlagıç noktasının Orta Asya dola-
449 Nihat Sami “Türk milletinin dilini özleştirme bahanesiyle çorbaya çevirip
fakirleştirmek hadisesi” olarak ele aldığı öz Türkçe meselesinin, “Dil
Donkişotluğu”ndan başka birşey olmadığını savunmaktadır (N. S. Banarlı,
Türkçenin Sırları, Kubbealtı Yay., İstanbul 1977, s. 282).
450 Kvergic’in Fransızca hazırladığı eserinin adı, Türk Dillerindeki Bazı Unsurların
Psikolojisi (La Psychologie de quelques elements des langues Turques)’dir.