atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

222
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
rağmen Türkçe büyük bir hızla kendini aramaya devam etmiştir. En
önemlisi de Atatürk, dilde Türkçeciliği devlete maletmiştir. Üniversitelere,
okullara, herkese. Dolayısıyla 1930’ların ortalarında artık
geri dönüşü olmayan bir yola girilmiştir. F. Rıfkı’nın o günlerdeki
değişimi anlattığı şu küçük anekdot gelinen noktayı göstermesi
açısından önemlidir: “Biz gençken çocuğu olanın ilk aradığı şey,
bir edebiyatçıya giderek hiç duyulmamış bir Farsça veya Arapça
bir isim soruşturmaktı. Bugün herkes duyulmamış bir Türkçe isim
aramakta ve bu isimler, yeniden yapılmaktadır. Bu, şunu gösterir ki,
artık “bir şeye inanılmamakta” ve “bir şeye de inanılmakta” dır.
İnanılmayan tek şey Osmanlıca, inanılan tek şey Türkçedir” 439 .
Yabancı kelimelere Türkçe karşılık bulma ve öz Türkçe kelime
türetme gibi çalışmaların hız kazandığı günlerde, 18-25 Ağustos
1934 tarihleri arasında Dolmabahçe Sarayı’nda II. Türk Dil Kurultayı
toplanmıştır. Bu kurultayda da yine Türkçenin dünya dilleri
arasındaki yeri ile son iki yılda yapılan çalışmalar üzerinde durulmuştur.
Kurultaya Sovyet Rusya, Lehistan, Almanya gibi ülkelerden
Prof. Marr, Prof. Samoiloviç gibi dil profesörleri katılmıştır. Kurultay
süresince konularla ilgili tezler okunmuştur. İkinci Kurultaya
200 kadar müracaat olmuş, 50 kadar tez gelmiştir. Örneğin Ahmet
Cevat Bey, “Türkçenin Hint-Avrupa Diline Mukayesesi” konulu bir
tez sunmuştur. Sovyet dilciler gelişmeler hakkında “ilim tarihinde
bu iş görülmemiş bir harekettir. Bir milletin kendi öz dilini milletin
ağzından toplayarak ortaya koymasının şimdiye kadar emsali görülmemiştir”
şeklinde açıklamalar yapmışlardır 440 . Her zaman olduğu
gibi basın yine kurultaya büyük ilgi göstermiş, okunan tezler hakkında
fotoğraflarla birlikte günlerce haber yapılmıştır.
Kurultay esnasında öncelikle Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin adı
Türk Dilini Araştırma Kurumu olarak değiştirilmiş, sonra da yine
yabancı kelimelere önerilen değişiklikler üzerinde durulmuştur.
İkinci kurultayın bir özelliği de, derleme çalışmalarının kapsamının
genişlemesi ve folklor çalışmalarının başlamasıdır. Bu kapsamda
âdetler, masallar, ninniler, ata sözleri, hatta Türkçe argo tabirleri 441
439 Atay, a.g.e., s. 477, 479-480.
440 Son Posta, 20 Temmuz 1934, s. 1 ve 11; 19 Ağustos 1934, s. 1 ve 8.
441 Bu derleme çalışmalarının daha 1932’lerde başladığının en büyük kanıtı Hazi-