atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

216
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
Kısacası Hükümette ve Mecliste bulunan hemen herkes ya gerçekten
büyük bir samimiyet içersinde ya da mevcut ortama ayak uydurup
hoş görünmek sevdasına dilde sadeleştirme ve yeni Türkçe karşılıkların
bulunması konusunda birbirleriyle âdeta yarışmış, sonuçta
da böyle bir kargaşanın ve diyalogsuzluğun söz konusu olduğu bir
ortamın oluşmasına zemin hazırlamışlardır. Doğal olarak bu durum
Atatürk’ü olaya müdahale etmeye sevketmiştir. Nitekim konuyla ilgili
olarak bir akşam F. Rıfkı’ya “Dili bir çıkmaza saplamışızdır”
dedikten sonra “Bırakırlar mı dili bu çıkmazda? Hayır. Ama ben de
işi başkalarına bırakmam. Çıkmazdan biz kurtaracağız” 416 diyerek,
bundan sonrası için harekete geçeceğinin ilk sinyallerini vermiştir.
Şüphesiz bu ifadeler, dilin içinde bulunduğu anarşiyi gören ve bunu
dile getirmekten kaçınmayan Atatürk’ün, o günkü tabloyu tüm
gerçekleri ile nasıl tespit ettiğinin ve strateji geliştirdiğinin bir işaretidir.
4. Birinci ve İkinci Dil Kurultayları
Dil çalışmalarının hareketlendiği günlerde, Türk Dili Tetkik
Cemiyeti’nin kurulmasının hemen ardından yapılan çalışmalar neticesinde
Dolmabahçe Sarayı’nda 26 Eylül 417 1932 günü Birinci Dil
Kurultayı toplanmıştır 418 . Kurultayın açış konuşmasını yapan Samih
416 Atay, a.g.e., s. 477-479.
417 Kurultayda 26 Eylül’ün bundan sonra Dil Bayramı olarak kutlanmasına ve dil
kurultaylarının da iki yılda bir toplanmasına karar verilmiştir. 26 Eylül gününün
Dil Bayramı olarak kutlanmasına devam edilmektedir.
418 Kurultay için çalışmalar Eylül ayı boyunca devam etmiştir. Gazetelerde konu
sık sık gündeme getirilmiş, önemli kişilerin verdiği beyanatlara geniş yer ayrılmıştır.
Bu arada kurultaya katılmak için müracaatlar da başlamıştır. Gelenler
topladıkları öz Türkçe kelimeleri beraberlerinde getirmişlerdir. Örneğin,
Akşehir’den gelen öğretmen Numan Bey’in toplam 30.000 öz Türkçe kelime
topladığı haberi gerçekten dikkat çekicidir. Yine Dil Kurultayı için yapılan
önemli bir hazırlık da, bu kurultayı bütün İstanbul’un dinlemesi için belirli
noktalara hoparlör konulması kararının çıkmasıdır. Nitekim bunun için Darülfünun
Konferans Salonu, Dolmabahçe Meydanı, Fatih İtfaiye Binası, Üsküdar
Doğancılar, Bakırköy ve Sarayburnu Parkları, Kadıköy Belediye Dairesi ve
Büyükada İskelesi olmak üzere sekiz merkez tespit edilmiştir. Ayrıca Dolmabahçe
Sarayı’ndaki dinleyiciler için de toplantı salonuna 1500 adet sandalye
konulmasına karar verilmiştir (Son Posta, 18 Eylül 1932, s. 2; 21 Eylül 1932,
s. 2).