atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 213
miyeti gibi bir de ona kardeş bir dil cemiyeti kuralım. Adı Türk Dili
Tetkik Cemiyeti olsun” buyurdular” 409 .
Neticede Atatürk’ün insiyatifi ve himayesinde bir Türk Dili Tetkik
Cemiyeti’nin kurulması ve Dil Encümeni’nin de bu cemiyete
bağlanması kararlaştırılmıştır. 12 Temmuz 1932 günü kurulan Türk
Dili Tetkik Cemiyeti’nin üyeliğine ise Samih Rıfat (başkan), Ruşen
Eşref (kâtip), Celal Sahir ve Yakup Kadri getirilmiştir410 . Cemiyet,
Türk Dil Kurumu’nun ilk çekirdeğini oluşturmuştur. Dilde sadeleştirme
ihtiyacının duyulmasıyla birlikte başlayan çalışmalarda yani
Falih Rıfkı’nın dediği gibi dil inkılâbının gerçek anlamda başladığı
bir dönemde411 , Atatürk ve İsmet Paşa her zaman olduğu gibi öncü rol
oynamışlardır. Dilde sadeleştirme çabalarının hız kazandığı 1932-36
yılları arasında Atatürk, özellikle ilk defa kullandığı öz Türkçe kelimelerle
verdiği nutuklar, yaptığı özel ve resmi yazışmalar ile bu konudaki
ısrarlı tutumunu ortaya koymuştur. Örneğin 1934 sonlarında
Gazi’nin, İsveç Veliahtı’nın Ankara’ya gelmesi münasebetiyle yeni
bulunan karşılıklar ile Çankaya’da verdiği ilk nutku şöyledir:
“Altes Ruvayâl
Bu gece, ulu konuklarımıza, Türkiye’ye uğur getirdiklerini söylerken,
duygum, tükel özgü bir kıvançtır.
Burada kaldığınız uzca sizi sarmaktan hiç durmıyacak ılık sevgi
içinde, bu yurtta, yurdunuz için beslenmiş duyguların bir yankusunu
bulacaksınız.
İsveç, Türk uluslarının kazanmış oldukları utkuların silinmez
damgalarını tarih taşımaktadır. Süerdemliği, onu, bu iki ulus, ünlü,
sanlı özlerinin derinliğinde sonsuz tutmaktadır.
Ancak, daha başka bir alanda da onlar erdemlerini o denlü yaltırıklı
yöndemle göstermişlerdir. Bu yolda kazandıkları utkular, gerçekten
daha az özence değer değildir.
Avrupanın iki bitim ucunda yerlerini berkiten uluslarımız, ataç
özlüklerinin tüm ıssıları olarak baysak, önürme, uygunluk kıldacı-
409 R. E. Ünaydın, Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin Kuruluşundan İlk Kurultaya
Kadar Hatıralar, TDK, Ankara 1943, s. 9-10.
410 Son Posta, 14 Temmuz 1932, s. 3.
411 Atay, a.g.e., s. 472.