atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

206
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
3. Dilde Sadeleştirme Çabaları
Bütün inkılâp hareketleri, sistemlerini yayıp onu geniş kitlelere
benimsetebilmek için her türlü tedbiri alır ve mevcut iletişim yollarını
denerler. Türkiye’de de Cumhuriyetin ilk yıllarında aynı endişe ve
hedefle yola çıkılmış, toplumun kalkınması için bir takım politikalar
oluşturulmuştur. Bu politikaların ilk hareket noktası da tarih, dil,
din ve sanat alanları olarak belirlenmiştir. Atatürk’ün en çok enerji
harcadığı dil ve tarih hamleleri ise sözünü ettiğimiz politikaların temelidir.
Atatürk dil konusuna gerçekten büyük önem vermiş, halkçılık,
milliyetçilik hatta Laiklik ilkeleri doğultusunda hareket etmiştir.
Bu hareketinde bütün aydınlardan, yazarlardan istifade etmeye özen
göstermiştir. Çünkü toplumsal kalkınmada aydınların rolü, onların
dil, tarih, din ve sanat görüş ve anlayışları çok belirleyicidir ki O da
bunun farkındadır.
Atatürk’ün milliyetçilik ve Laiklik ilkeleri ile temellendirdiğimiz
dil politikaları, aslında bir zihniyet değişiminin, milli birlik ve
beraberlik kaygısının etkisiyle şekillenmiştir. Gerçekten de bu çabadan
beklenen, uzun vadede bir zihniyet değişikliğidir 394 . Bu manada
dil çalışmaları, diğer inkılâplara da destek olmuş, temel teşkil
etmiştir. Yine bu uğurda yapılacak bir çalışma yani yeni alfabe,
yeni dil, Türkleri biraz daha Batı’ya yaklaştırmış olacaktı ki bu da
doğudan gittikçe uzaklaşma anlamına geliyordu. Yani öyle bir dil
yaratılmalıydı ki bu dil hem Türk ulusunu diğer Müslüman ülkelerden
olabildiğince farklılaştırmalı hem de Batı medeniyetinin seküler
düşünce ve hislerini tamamen karşılamalıydı 395 . Bu bağlamda dilin,
Türk insanına yeni ve milli bir kimlik kazandırılmaya çalışıldığı bir
394 Atatürk 1923 yılında Konya Türk Ocağı’nda gençlerle yaptığı bir konuşma
esnasında, milleti asırlardır gaflet içinde bırakan esas noktanın zihniyet meselesi
olduğuna değinmiş, “bütün sefaletlerimizin sebebi kat’isi” ni zihniyet
meselesi olarak göstermiş ve bunun bir an önce değiştirilmesinin gereği üzerinde
durmuştur. Çünkü O’na göre, “zihniyeti zayıf, çürük, sakîm, sehîf olan
bir heyeti içtimaiyenin bütün mesaisi heba” olmaya mahkumdur. Dolayısıyla
bu duruma düşmemek için yapılması gereken şey, dünyanın bütün ilminden,
keşfinden faydalanarak modern bir ilim zihniyetine sahip olmak için çalışmaktır
(20 Mart 1923’de “Konya Gençleriyle Konuşma”, ASD, C. II, s. 142).
395 Uriel Heid, Türkiye’de Dil Devrimi, Çev. Nejlet Öztürk, IQ KültürSanat Yayıncılık,
İstanbul 2001, s. 20.