atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

204
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
Yurt çapında bir uygulama olan Millet Mektepleri ile hem herkese
okuma yazma öğretilmeye hem de yurttaşlık bilgi ve bilinci
kazandırılmaya çalışılmıştır. Hatta okulsuz ve öğretmensiz köylere
seyyar dershanelerin gönderilmesi dahi söz konusudur. Bu noktada
Köy Yatı Mektepleri’nden de kısaca bahsetmek gerekir. Çünkü Dr.
Reşit Galip’in Maarif Vekilliği döneminde gündeme gelen bu projede,
eğitimin ulaşamadığı köy çocukları için özel bir uygulamaya gidilmiş
ve belli merkezlerde yatılı olarak bunların toplanması ve eğitilmesi
kararlaştırılmıştır. Burada hem öğretmen yokluğundan ötürü
köy çocuklarının eğitimden mahrum kalmamaları için 8-10 okulsuz
köyün çocuklarını merkezi bir köyde toplamak hem de öğretmen ve
binadan tasarruf etmek gibi esaslar gözönünde bulundurulmuştur.
Mesele, Köy Yatı Dershaneleri Talimatı’nın hazırlanması ve yürürlüğe
girmesi ile çözülmüştür. Dershanelere okulsuz her köyden 12-18
yaş arasındaki “sıhhatli ve zeki” çocukların alınması ve bir dershanenin
asgari 20 öğrenci ile açılması gibi şartlar da belirlenmiştir 387 .
Fakat tıpkı Millet Mektepleri’nde olduğu gibi zamanla heyecanın
yitirilmesi başarıyı ve işin devamlılığını da yakından etkilemiş, bazı
sebeplerden ötürü uygulama Adana ve Ardahan gibi birkaç yer ile
sınırlı kalmaktan kurtulamamıştır 388 .
Millet Mektepleri’ne ilk yıllar ilgi büyük olmuş 389 , ancak sonraki
yıllarda hem açılan dershane, öğretmen ve öğrenci sayısında hem de
öğrencilerin seviyelerinde ciddi düşüşler yaşanmıştır. Örneğin 1928-
29 döneminde 20.489 dershane sayısı 1932-33 döneminde 5.107’ye
düşmüş; yine 1928-29 yıllarında okullara devam edenlerin sayısı
1.045.500 iken, bu rakam 1932-33 döneminde sadece 157.639’u
387 İstanbul Araştırma Merkezi, Öğretim ve Eğitim Araştırma Grubu, “Millet
Mektepleri-Köy Yatı Dersaneleri”, BTTD, S. 9-10, Kasım-Aralık 1985, s.
112-113.
388 C. Öztürk, Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, TTK, Ankara
1996, s. 140.
389 Yeni harfleri öğrenme şevk ve heyecanını artırmak için özel propaganda kurullarının
kurulması gibi yöntemlere de başvurulmuştur. Bu kurulların görevi
ise sinema, tiyatro, kahvehane vs. yerlerde halka konferans verme, radyo konuşmaları
yapma, afiş asma gibi etkinlikleri yürütmek olarak belirlenmiştir
(Öztürk-Nurdoğan, a.g.m., s. 184-185). Hatta Millet Mekteplerine mazaret
veya ihmal sebebiyle gelmeyenler polis tarafından da takip edilmiştir (İlgürel,
a.g.m., s. 31).