atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

202
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
benimsemiş ve olayı bir seferberlik şeklinde başlatmıştır. Şehir ve
kasabalarda başlatılan okuma-yazma seferberliğine halkın gösterdiği
ilgi, bu çalışmanın daha teşkilâtlı ve disiplinli ele alınması gerekliliğini
ortaya koymuştur. Bunun üzerine, eğitimi yaygınlaştırmak için
başta Cumhurbaşkanının gayretleriyle mesele hükümet programına
alınmıştır. İşte bu faaliyetlerin sonunda Millet Mektepleri (Ulus
Okulları-Halk Dershaneleri)’nin açılması kararlaştırılmıştır. Nitekim
Latin harflerinin kabulünden hemen sonra yani 8 Kasım 1928 günü
Başbakan İsmet Paşa Meclis’te yaptığı bir konuşmada okuma yazma
sorununu gündeme getirmiş ve yeni yazıyı halka öğretebilmek için
ülkede Millet Mektepleri’nin açılacağını duyurmuştur. İsmet Paşa
yaptığı açıklamada, vatandaşlar için iki ya da dört aylık kurslar açılacağını,
şehirde ve köyde okula gitmeye vakti olmayanlar için seyyar
muallim teşkilâtı kurulacağını, Atatürk’ün millet mekteplerinin
hem başkanlığını hem de başöğretmenliğini üstlendiğini söyleyerek,
bu çalışma sayesinde yaklaşık bir senede birkaç yüz bin kişinin istenen
düzeye geleceği konusundaki temennisini dile getirmiştir 381 .
1920’li yıllara damgasını vuran Millet Mektepleri gerçekten büyük
bir projedir. Bütün amaç, yeni yazının tüm halka ulaştırılıp öğretilmesini
sağlamak ve böylelikle okuma yazma oranını yükseltmek
olarak belirlenmiştir. Nitekim İsmet Paşa’nın yukarıda sözünü ettiğimiz
konuşmasında, bir sene içinde bir kaç yüz bin kişinin okur
yazar hale geleceğini söylemesi bunun en açık kanıtı ve Hükümetin
uygulamadan neler beklediğinin bir işaretidir.
Başbakanın yanı sıra dönemin Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü
Aras da aynı umudu beslemiş, hatta biraz daha ileri giderek Amerikan
Büyükelçisi Joseph Grew’a, Hükümetin okuma yazma oranını
on beş yılda yüzde yüze çıkarmayı planladığını söylemiştir. Henüz
yüzde doksanının okuma yazma bilmediği bir ülkenin, on beş yıl
içinde bu oranı yüzde yüze çıkarabileceğine pek inanmayan Büyükelçi
Grew ise ülkesine gönderdiği raporlarda bu durumu izah etmiş
ve Türkiye için bu sürenin gerçekten yeterli olup olmayacağını merak
ettiğini yazmıştır 382 . Şu çok açıktır ki, ne yeni harflerin kabulü
ne de Millet Mekteplerinin açılması Türkiye’yi bir anda o arzu edi-
381 Cumhuriyet, 9 Kasım 1928, s. 1-2.
382 Şimşir, a.g.e., s. 234.