atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 201
Latin harflerinin getirilmesi ile ders kitaplarının 378 stokunu yapan
yayınevlerinin iflas etmesi ya da yukarıda bahsettiğimiz gibi gazetelerinin
tirajlarının gözle görülür bir şekilde düşüşü bile bu radikal
değişimi sekteye uğratmamıştır. Atatürk’ün bu konudaki çabası ve
ısrarı ise, Latin harflerinin de Enverî yazınının akibetine uğrayabileceği
yolundaki endişesinden ve yenilgiyi kabul etmeyecek yapıda bir
insan oluşundan kaynaklanmıştır. Kısacası, Atatürk halkına medeni
bir anahtar 379 sunma gayretiyle ortaya koyduğu bu cesur teşebbüsünden
ötürü büyük takdir toplamış, böylelikle Türkiye’nin diğer dünya
devletlerine örnek olabileceği 380 fikrine de ağırlık kazandırmıştır.
2. Millet Mektepleri
Türkiye’de Millet Mektepleri’nin açılması düşünüldüğü günlerde,
okur yazar oranı hiç de iç açıcı bir durumda değildi. Örneğin
1920’lerde okuma yazma oranı %9-10 civarında idi. Bu rakam
1940’larda ancak %30 civarına ulaşabilmiştir. Atatürk bu acı tabloyu
değiştirebilmek için okuma yazma öğretmeyi ulusal bir görev olarak
378 Bu arada Devlet Matbaası, Arap harfleri ile basılan tüm okul kitaplarını ve ilmi
eserleri satış mağazalarından kaldırmış ve özel ambarlara koydurmuştur. Maarif
Vekâleti bunların satışını yasaklamıştır. Verilen bilgilere göre bunlar 4-5
ambarı dolduracak kadar çoktur. Ancak Vekâletten yapılan açıklamaya göre
bu kitaplar kesinlikle yakılmayacak, kütüphanelere gönderilmek üzere tasnif
edilecektir (Son Posta, 14 Kasım 1930, s. 3).
379 Eraslan, “Türk İnkılabında Yöntem ve Anlayış”, s. 148.
380 Atatürk’ü “tarife sığmaz cesur teşebbüsünden ötürü takdir ettiğini” söyleyen
Ahmet Caferoğlu, alfabe değişikliğinin herkesi şaşırtacak kadar sessiz ve sakin
yapıldığını ve bunun dünya milletleri tarafından da onaylandığını yazmıştır.
Hatta bu konuda bir de örnek vermiştir. 1929 yılında Cemiyet-i Akvam’a bağlı
La commission internationale de cooperation intellectuelle komitesi üyesi Japon
bilgin Prof. Tanakadate’nin, “bütün dünya milletlerinin latin alfabesi esasına
dayanan bir alfabe sisteminin kabulünü” teklif ettiğini, Komitenin bunun
üzerine Türkiye’deki uygulamanın sonucuna göre hareket etme kararı aldığını,
hatta kendisiyle de temasa geçildiğini anlatmıştır. A. Caferoğlu’nun 1934
yılında hazırladığı “L’adaptation universelle des caracteres Latins” isimli
raporuna dayanarak meşhur dilci filozof Otta Jespersen’in de hazırladığı bir
raporunda “Türkiye’nin bu hususta bütün milletlere örnek olabileceğini ileri
sürmüş ve bu kültür değiştirme hamlelerine, diğer milletlerin de katılmasını
istemiştir” (A. Caferoğlu, “Büyük Türk Kültürcüsü Atatürk”, Türk Kültürü
Dergisi, C. XII, S. 13, Kasım 1963, s. 70-74).