atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 11
Kahramanlık, devlet adamlığı, fikir adamlığı ve kültür adamlığı.
Dünyadan sayısız kahraman gelip geçmiştir. Ancak kaç tanesi kahramanlıktan
siyasi liderliğe yükselebilmiştir. Hatta kahraman liderlerin
kaç tanesinin fikir ve kültür adamlığı özelliği birlikte görülmüştür.
Fakat O, cephelerde kahramanca savaşmış, sonra da iyi bir siyaset ve
kültür adamı olduğunu herkese kanıtlamıştır. Görüldüğü üzere, Türk
milletinin karşısına hep farklı kimliklerle çıkan ve geçen onbeş yıllık
süreçte, özellikle de 1930 sonrası çizdiği kültür adamlığı portresi
ile gözönünde olan kültür adamı Atatürk, hayatı boyunca kültür meselelerine
büyük önem vermiş ve halkın kültür seviyesini yükseltip
bilinçlendirmek için çok uğraşmıştır. O, yapılanların tabana inmesi
ve kalıcı olabilmesi için “fikir ve hareketin beraber yürütülmesi” 10
mecburiyetinin verdiği inanç ile başlattığı bu modernleşme sürecinde,
bütün bilgi ve enerjisini milletinin her ferdini kısa zamanda yetiştirmek
için harcamıştır. Öyle ki, 1918’de Karlsbad’da iken tuttuğu
not defterine “Neden bu kadar senelik tahsil-i âli gördükten, hayat-ı
medeniye ve içtimaiyeyi tedkik ve hürriyeti tezevvük için sarf-ı hayat
ve evkat ettikten sonra avam mertebesine ineyim? Onları kendi mertebeme
çıkarayım, ben onlar gibi değil, onlar benim gibi olsunlar” 11
şeklinde yazan Mustafa Kemal, bu sayede belirlenen medeniyet seviyesini
yakalamayı planlamıştır. Bu arada medeniyeti millete götürme
ve halkı aydınlatma çalışmasında önemli vasıtalardan biri olarak
gördüğü aydınlara da bu manada büyük misyonlar yüklemiştir.
Cumhuriyetin ilânı ve sonrasında sürekli bu meseleyle meşgul
olduğunu gördüğümüz Atatürk, gerçekten de bu aşamada katıldığı
çoğu toplantıda çevresindekilere Kültür ne demektir? Kültürün vazifesi,
rolü nedir? Türk kültürcüleri bu rolü nasıl oynamalıdır? tarzında
sorular yöneltmiştir. Bu arada Atatürk’ün bir yerde “kültür tabiatın
yüksek feyizleriyle mesut olmaktır” 12 dediği bilinmektedir. Çünkü O,
Afet İnan’a göre mesut olmayı başarı ile bir tutmaktadır. Nitekim
Amerikalı gazeteci Gladsy Baker’in 1935 yılında yaptığı bir röportaj
10 Cezmi Eraslan, “Türk İnkılâbında Yöntem ve Anlayış”“, Yakın Dönem Türkiye
Araştırmaları, C. I, S. 2, İstanbul 2002, s. 143.
11 A. İnan, M. Kemal Atatürk’ün Karlsbad Hatıraları, TTK, Ankara 1991, s.
43.
12 A. İnan, “Atatürk ve Kültür”, Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Semineri, TTK,
Ankara 1975, s. 105.