atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 193
Şubat 1926’de toplanan Bakü Uluslararası Türkoloji Konferansı
yazı meselesini tekrar alevlendirmiştir. Kongrenin ana konusu Türklerin
Latin yazısını alıp almayacaklarıdır. Yapılan oylamada olumlu
karar çıkmış, bunu Azerbaycan’da 1928 yılında Latin alfabesinin
benimsenmesi takip etmiştir. Ondan sonra da Sovyet Türkleri yavaş
yavaş yeni yazıya geçmişlerdir. Bu günlerde Türkiye de beklenen
harf inkılâbını gerçekleştirerek dil inkılâbının ilk adımını atmıştır.
İnkılâbın hızı ise sadece Türkleri değil tüm dünyayı şaşırtmıştır.
1926-28 yılları arasında konuyla ilgili çok sayıda kitap çıkmış,
basında sayısız makale neşredilmiştir. Dönemin Maarif Vekili Mustafa
Necati Bey de bu tartışmalara katılanlardan birisidir359 . Hatta
O’nun devletin siyasi bir meselesi olarak gördüğü bu konu hakkında
yaptığı yorumlar ve konunun Hükümet tarafından ele alınacağı
hususundaki açıklamaları, özellikle Latin alfabesini savunanları
umutlandırmış ve tartışmaları hararetlendirmiştir. Kısacası bu yıllar
tam anlamıyla bir kampanya havasında geçmiş, Türkiye’deki
bu hareketlilik hem Sovyet Rusya hem de Avrupa’da dikkatle takip
edilmiştir360 . Türkiye’nin yeni bir inkılâba daha hazırlandığı, bunun
inkılâpların en büyüğü olacağı ve meseleyi bir uygarlık sorunu olarak
gördüğü şeklinde yorumlar yapılmıştır. Hatta bu inkılâbı herkes
1926 yılı içinde bekler hale gelmiştir. Gerçekten de 1926 yılı, yazı
inkılâbının beklendiği bir yıl olmuştur. Ancak beklentilerin aksine
inkılâp bundan tam iki sene sonra gerçekleştirilmiştir. Bu gecikmenin
pek çok sebebi olabilir. Bunlardan birincisi Sovyet Rusya’daki
gelişmeler olarak gösterilebilir. Çünkü bu dönemde özellikle Bakü
Kongresi sonrasında Türkler Latin harflerini benimsemeye başlamışlardır.
Türkiye buradaki gelişmeleri yakından takip etmiş, belki de
Sovyet Türklerinin alacakları olumlu kararın Türkiye’deki Türkleri
özellikle de Türkçüleri etkilemesini beklemiştir. Dolayısıyla yapılan
inkılâbın tepkilerini daha da azaltmayı hedeflemiştir. Ancak bu fikri
destekleyecek herhangi bir yayına veya açıklamaya rastlanmamıştır.
B. Şimşir’in de vurguladığı361 gibi, bu gecikmeyi Sovyet Rusya’daki
gelişmelere bağlama konusunda ihtiyatlı davranmakta fayda vardır.
Gecikmenin nedenleri arasında Türkiye’de 1925 ve sonrası yaşanan
359 Şimşir, a.g.e., s. 74-78.
360 1926 yılında dünya basınının konu hakkında yaptığı yorumlar için bk. Şimşir,
a.g.e., s. 78-81.
361 Şimşir, a.g.e., s. 82.