atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

192
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
fak tohumudur” diyerek, konunun kongre ile alâkası olmamasından
ötürü öneriyi reddetmiştir 356 . Hatta bu konuda 5 Mart 1923 (1339)
günü Hakimiyet-i Milliye gazetesine bir de demeç vermiştir. “Latin
Harflerini Kabul Edemeyiz” başlığı ile çıkan demeçte 357 , bu fikrin bir
felâket olduğunun anlaşıldığını, Latin harflerinin kabulü durumunda
bütün İslâm aleminin üzerimize gelebileceğini kısacası yazı değişikliği
düşüncesinden vazgeçilmesi gerektiğini anlatmıştır. Görülen
odur ki Karabekir Paşa’nın bu olumsuz tavrı, hem bundan sonra başlayacak
tartışmaların habercisi olmuş hem de Atatürk’ün yazı değişikliği
için aldığı bekleme kararının doğruluğunu ispatlamıştır.
Daha Cumhuriyet’in ilk günlerinde yaşanan bu olay, Latin yazısını
savunanları harekete geçirmiş ve fikrin daha güçlü savunulmasını
sağlamıştır. Örneğin Kılıçzade Hakkı Bey, Hüseyin Cahit,
Abdullah Cevdet, Falih Rıfkı ve Yunus Nadi gibi isimler İçtihad,
Cumhuriyet, Hakimiyet-i Milliye gibi yayın organlarında yazdıkları
ateşli yazılar ile Karabekir’e karşı çıkmışlar ve onu ağır bir dille
eleştirmişlerdir.
1924 yılında konu TBMM’de bütçe görüşmelerinin yapıldığı sırada
tekrar gündeme getirilmiştir. Şubat 1924’de Şükrü Saraçoğlu,
yaptığı bir konuşmada halkın okuma yazma oranının %2 civarında
olduğunu, bunun sorumlusunun da Arap harfleri olduğunu söylemiştir
358 . Saraçoğlu’nun bu sözleri gerek Meclis’de gerekse basında
büyük tartışma başlatmış, aleyhte ve lehte çok sayıda yazı yayımlanmıştır.
Bundan sonra Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile öğretimde birlik
sağlanmaya çalışılmış ve dil birliği için Latin harflerinin gerekliliği
üzerinde durulmuştur. Bu dönemde meselenin dini boyutu ön plana
çıkmıştır. Çünkü Kur’an dilinin Arapça olması ve dolayısıyla da
Arapça’nın kutsal kabul edilmesi, tartışmaların yönünü değiştirmiş
yani alfabe meselesi din engeli ile karşılaşmaya başlamıştır.
356 Gündüz Ökçün, Türk İktisat Kongresi 1923 İzmir, Haberler-Belgeler-
Yorumlar, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay., Ankara 1981, s. 318-320.
357 Hakimiyet-i Milliye, 5 Mart 1923, s. 2.
358 Saraçoğlu’nun konuşması ve tartışmalar hakkında bk. TBMM Zabıt Ceridesi,
Dönem II, C. VI, s. 335-336; Şimşir, a.g.e., s. 61-64.