atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 191
ön plana çıkması, 1911’de Selanik’te ortaya çıkan Genç Kalemler’de
yazı yazan Yeni Lisancıların çabaları 353 ile Yakut Türklerinin 1918,
Azerbaycan’ın da Temmuz 1922 tarihinde Latin yazısını kabul etmesi
tetikleyici rol oynamıştır. Atatürk’ün aynı günlerde Halide
Edip Adıvar’a garplılaşmaktan ve Latin harflerinin kabul edilmesi
gerektiğinden bahsettiği bilinmektedir 354 .
Yine bu dönemin önemli bir gelişmesi de Hüseyin Cahit ve Yakup
Kadri’nin de aralarında bulunduğu İstanbul gazetecilerinden bir
grubun İzmir’e giderek konuyla ilgili olarak Atatürk ile görüşmeleridir.
Görüşme esnasında Hüseyin Cahit’in, “Niçin Latin yazısını almıyoruz?”
şeklindeki sorusuna Atatürk, “Zamanı daha gelmemiştir”
yanıtını vermiştir 355 . Tam bir fikir ve aksiyon adamı olan Atatürk,
hemen bütün inkılâplarını belli bir fikri olgunluğa kavuşturduktan
sonra topluma sunmuştur. Nitekim alfabe meselesinde de, fikri oluşum
devresi henüz tamamlanmadığı için aceleci davranılmamış ve
inkılâp her zaman olduğu gibi zamana bırakılmıştır.
C. Cumhuriyet Döneminde Türk Dili ve Gelişmeler
1. Harf İnkılâbı
Alfabe konusu Cumhuriyet döneminde ilk kez Türk İktisat
Kongresi’nde gündeme gelmiştir. Şubat 1923’de İzmir’de toplanan
kongrede İzmirli Nazmi adında bir işçi, “Latin harflerinin kabulü”
konusunda kongreye bir önerge vermiştir. Ancak kongre başkanı
Kâzım Karabekir Paşa, “Latin harflerinin kabulü meselesi, Avrupalılarca
bizi bölmek ve İslâm aleminden koparmak için atılan bir ni-
353 Yeni Lisancılar bu dönemde özellikle terkiplerin çözülmesine çalışmışlardır.
Örneğin Genç Kalemler’de yazı yazan ve bu hareketin öncülerinden Ömer
Seyfettin dilin Türkçeleşmesi için büyük çaba harcamıştır. Ömer Seyfettin’in
bu dönemde kullandığı dilin %56’sının Türkçe olduğunu belirtirsek, bu emeğin
büyüklüğü ortaya çıkacaktır (Ömer Asım Aksoy, Gelişen ve Özleşen Dilimiz,
TDK, Ankara 1975, s. 26-27).
354 Halide Edip Adıvar, Türkün Ateşle İmtihanı, Kutulmuş Matbaası, İstanbul
1962, s. 264; M. Şakir Ülkütaşır, Atatürk ve Harf Devrimi, TDK, Ankara
2000, s. 42.
355 Ülkütaşır, a.g.e., s.42.