atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

10
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
da üç aylık bir deneme sürecinden sonra tarih sahnesinden silindi.
1930’da yaşanan bu muhalefet denemesi, yönetime herşeyden önce
Cumhuriyetin gereklerinin halka tam olarak anlatılamadığını, halkın
mevcut siyasi durumdan hiç memnun olmadığını ve devletin
topluma hâlâ istenen ölçüde yaklaşamadığını gösterdi. Bu durum
siyasi boyutu zayıflayan ve yara alan halkçılığın kültürel yönünün
ön plana çıkarılması sonucunu doğurdu 9 . Diğer taraftan ise 1930
yılının sonuna kadar ülkede her türlü muhalefete karşı inanılmaz bir
direnç gösterildi. Yani adı Cumhuriyet olan ülkede, Cumhuriyetin ve
demokrasinin temel prensiplerini yerine getirmekte pek istekli davranılmadı.
Bu geçişin Atatürk başta olmak üzere birkaç kişinin isteği
ve çabasıyla olamayacağı görülünce de bu mücadeleye bir süreliğine
ara verilmek zorunda kalındı. Geçen süre zarfında yaşanan ayaklanmalar,
irtica söylemleri, kurulan İstiklâl Mahkemeleri ve yapılan
yargılamalardan sonra da Türkiye’de demokrasi uzunca bir süre rafa
kalktı ve tek partili Cumhuriyet dönemi yoluna, halk için halk adına
kurulan Cumhuriyet Halk Partisi ile devam etti. Ülkedeki siyasi
problemlerin biraz olsun halledilmesi, 1931’den itibaren yönetimin
ilgisini başka alanlara yani sosyal, iktisadi ve kültürel faaliyetlere
yöneltmesine neden oldu. Atatürk, siyasi arenada sağlanan bu geçici
sükut döneminde, hiç vakit kaybetmeden yoluna bu kez de kültür
alanındaki çalışmalarıyla devam etti.
Anlaşılacağı üzere, bir ülkede yaşanan siyasi ve iktisadi buhranlar,
gerginlikler, aynı oranda sosyal ve kültürel alanlara da yansımakta,
bu konularda politika üretilmesine ve bunlara zaman ayrılmasına
mâni olmaktadır. Nitekim 1930 sonuna kadar yaşanan siyasi problemler,
arayışlar ve onun beraberinde getirdiği endişeler, Türkiye’de
kültür politikalarının oluşturulmasında engelleyici bir rol oynamıştır.
Yaşanan krizin sona ermesi ve toplumda yapılan değişikliklerin kabul
görmeye başlamasının ardından, Ankara’da bulunan kadro, hem
rejimi hem de kendilerini güvende hissetmiş, bu da şüphesiz kültür
faaliyetinin başlamasında önemli bir rol oynamıştır. Netice itibarıyla,
1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde tutarlı, gerçekçi
ve resmi bir kültür politikasının planlanıp uygulamaya konulabilmesi
ancak 1931 yılından itibaren söz konusu olabilmiştir.
9 Levent Köker, Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi, İletişim Yay., İstanbul
1995, s. 149.