atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 189
gibi aydınlar ise Latin alfabesinin kullanılması gerektiğini savunmuşlardır.
Örneğin bu isimlerden Celal Nuri Bey, o günlerde harflerimizin
berbat olduğundan, harfleri ıslah ile boş vakit geçirmeye
lüzum olmadığından bahisle, “onun için hurûfu ıslâh gibi boş, vâhî
tedâbire müracaat edeceğimize bir saat evvel, kemâl-i cesaretle Latin
harflerini kabul etmeliyiz…Latin hurûfu hem pek tabii, hem de
Türkçe lisanının tahririne Arapça harflerinden daha müsaiddir” 346
diyerek bir an önce Latin alfabesini kabul etmemiz gerektiğini anlatmaya
çalışmıştır. Bu alfabenin gizli taraftarlarından birinin de Sultan
Abdülhamid 347 olduğu ileri sürülmektedir 348 . Adı geçen kişileri böyle
bir Mücadele’ye iten ana sebep, şüphesiz toplumun pratik, kolay
okunup yazılabilen ve anlaşılabilen bir alfabeye duyduğu ihtiyaçtır.
Hem bu gerekçeler hem de Türkçülük akımının yaygınlık kazanmaya
başlaması, Türk diline uygun bir imlâ ve yazı arayışını artırmıştır.
Latin harflerinin evrenselleşmeye başlaması ve bu doğrultuda
özellikle de Tanzimat sonrası Osmanlı topraklarına sızması, Meşrutiyet
sonrası ilginç bazı uygulamalara gidilmesine neden olmuştur.
Bu uygulamalardan biri de dönemin Harbiye Nazırı Enver Paşa’ya
346 Tarih-i Tedenniyât-ı Osmaniye-Mukadderât-ı Tarihiye, İstanbul 1331’den naklen
Celâl Nuri İleri, Türk İnkılâbı, Haz. Recep Duymaz, Atatürk Araştırma
Merkezi Yay., Ankara 2000, s. XI.
347 Özellikle II. Meşrutiyet öncesi Sultan Abdülhamid’in konuyla ilgili ciddi bir
teşebbüsünden söz edilmektedir. II. Abdülhamid bilindiği gibi eğitim konularına
büyük önem veren bir padişahtır. Bu kapsamda 1894 yılında yayımladığı
bir tamim ile, okullarda Arabi ve Farsi kelimelerin yerine halk içinde yaşayan
Türkçe kelimelerin kullanılmasını, bunun için de resmî yollarla bu kelimelerin
tespit edilmesini istemiştir. Bu gerçek anlamda dilin Türkçeleştirilmesinden
başka bir şey değildir. Tamim o dönem Maarif Nezareti’ne gönderilmiş, ancak
Maarif Nazırı Zühtü Paşa’nın girişime önem ve destek vermemesi yüzünden
sonuçsuz kalmıştır. Bu yaklaşım Abdülhamid’in milli bir dil anlayışına sahip
olduğunu göstermesi açısından önem taşımaktadır (Nihat Sami Banarlı, “Sultan
Hamid’in Türkçeciliği”, Hayat Tarih Mecmuası, S. 11, Aralık 1967, s.
5-9).
348 II. Abdülhamid’in konuyla ilgili olarak “Halkımızın büyük cehaletine sebep,
okuma yazma öğrenimindeki güçlüktür....Belki bu işi kolaylaştırmak için Latin
alfabesini kabul etmek yerinde olur” dediği yazılmıştır (Sultan Abdülhamid,
Siyasi Hatıratım, Çev. Salih Can, Hareket Yay., İstanbul 1974, s.177-178).
Ancak bu ifadelerin doğruluğu tartışmalıdır. Çoğunlukla Abdülhamid’in bu
eğilimi, “garip” ya da “ilginç” bulunmakta ve kuşkuyla karşılanmaktadır (Bilâl
N. Şimşir, Türk Yazı Devrimi, TTK, Ankara 1992, s. 29).