atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

186
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
dir İnan Rusça’dan, Kilisli Rıfat Bey Arapça’dan, Hasan Ortekin ve
Caferoğlu Rusça’dan tercümeler yaparak, Türkoloji adına dünyada
yapılan çalışmaları Enstitüye kazandırmaya çalışmışlardır 339 . Mecmuanın
ilk altı cildinin neşri 1925, 1926, 1934, 1935, 1936 ve 1939
senelerinde yapılmış, ancak araya giren İkinci Dünya Savaşı buradaki
çalışmaları da yakından etkilemiştir. Enstitü 1939-45 arası sadece
VI. ve VII. sayılarını yayımlayabilmiştir. IX-XIII. ciltler 1950-58
yılları arasında düzenli olarak çıkmış, yedi senelik bir aradan sonra
ise 1965’de XIV. cilt hazırlanmıştır. XV. cilt ise Fuat Köprülü’ye
armağan edilmiştir. Mecmuanın çıkarılmasına ondan sonraki yıllarda
da devam edilmiştir. Enstitü, adı geçen mecmua haricinde çok
sayıda neşriyat yapmış, Türk dili ve özellikle de tarihi üzerine çok
değerli eserleri yayımlamayı başarmıştır 340 .
Fuat Köprülü’nün gayretleri ile kurulan ve bir de dergi çıkaran
Enstitü, gerçekten de Türk tarihi, Türk dili, Türk kültürü hakkında
çok önemli çalışmalara imza atmış ve pek çok eseri ilim dünyasına
kazandırmıştır. Bu yönüyle ve çalışma temposuyla da bilhassa
ilk kurulduğu yıllarda bilim dünyasına bir canlılık getirmiştir. Fakat
enstitüde çalışanlar, onların düşünce yapıları ve çalışmaları zamanla
bazı çevreler tarafından hoş karşılanmamış, hatta çalışmaların
Ankara’nın inkılâpçı kadrosunu tatmin etmemeye başladığı ileri sürülmüştür.
Örneğin 1930 yılı Edebiyat Fakültesi mezunu olan Nihal
Atsız, Türkiyat Enstitüsü’nde Köprülü’nün 1931-33 yılları arasında
asistanlığını yapmıştır. Atsız aynı zamanda Zeki Velidi Togan’nın da
öğrencisi olmuştur. Nihal Atsız bu süreçte yayın faaliyetlerine girişmiş
ve bilindiği gibi 15 Mayıs 1931-25 Eylül 1932 yılları arasında
yayın hayatını sürdüren Atsız Mecmua’yı çıkarmıştır. Ancak Türk
Ocaklarının kapatılmasının hemen akabinde çıkardığı bu dergi çok
uzun ömürlü olmamış, o da bunun üzerine yayın hayatına Orhun
dergisiyle devam etmiştir. Bunun sebebi olarak gösterilen olay ise
tarih kongresinin toplandığı döneme aittir. Birinci Tarih Kongresinde
Dr. Reşit Galip ile Zeki Velidi Togan arasında bir tartışma geçmiş
ve Atsız da hocası olan Togan’ın tarafını tutmuştur. Bu durum
Atsız’ın hem İstanbul Üniversitesi’ndeki görevinden uzaklaştırılmasında,
hem de derginin kapatılmasında etkili olmuştur. Kongre-
339 Caferoğlu, a.g.m., s. 9.
340 Türkiyat Enstitüsü’nün neşriyatı hakkında bk. İlgürel, a.g.m., s. 40-41.