atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 9
üretmeye başlamasının şüphesiz iktisadi, siyasi ve sosyal bazı gerekçeleri
vardır. Şöyle ki; 1923-1930 sürecindeki gelişmelere baktığımız
zaman, Şubat 1923 tarihli Türk İktisat Kongresi’nin aslında
önemli bir dönüm noktası olduğu görülebilir. Daha Cumhuriyetin
ilân edilmediği, devletin kurulmadığı bir sırada yapılan iktisat kongresinde
ekonomik sorunlar ilk kez masaya yatırılmış, ama en mühimi
de kongreden liberal ekonominin takip edilmesi yönünde bir karar
çıkmıştır. Bu Atatürk’ün yeni kurulması düşünülen devletin rotasını
Batıya çevirmeyi çoktan düşündüğünü ve getireceği Cumhuriyet rejimi
ile de Avrupa’daki gibi demokratik bir ortam yaratmayı amaçladığını
göstermiştir. Nitekim bundan sonra hemen Cumhuriyet ilân
edilmiş ve 1930’a kadar da Atatürk’ün inkılâp olarak nitelendirdiği
uygulamalar Türk toplumu ile buluşmaya başlamıştır. Sözünü ettiğimiz
dönemde 1929 yılı bu sürecin âdeta kırılma noktasıdır. Çünkü
1929 yılında dünya çapında bir ekonomik kriz patlak vermiş ve
buhran tüm dünyayı etkisi altına almıştır. Türk İktisat Kongresi’nde
alınan liberal ekonomi kararı da bu noktada iflas etmiş, yeni kurulan
devletin krizden daha az etkilenmek ve ayakta kalabilmek için ekonomi
politikasını değiştirme mecburiyeti ortaya çıkmıştır. Nitekim
1930’dan itibaren Türkiye Cumhuriyeti hem ekonomi politikasını
hem de kültür politikasını yeniden düzenleyerek ekonomide devletçiliği,
kültür politikalarında da milliliği temel almıştır.
Meselenin siyasi ve sosyal boyutu da son derece önemlidir. Bilindiği
gibi, 1923’te devlet kurulduğunda sadece CHP vardı. Devlet
kuran parti sıfatına sahip olan Halk Partisi, daha ilk günden itibaren
tek seslilikten yanaydı. 1924 yılında kurulan Terakkiperver Cumhuriyet
Fırkası, şüphesiz CHP’nin arzu ettiği bu sessizliği bozdu.
Nitekim Şeyh Sait İsyanı başta olmak üzere yaşanan bazı şanssız
olaylar, partinin kapatılması ve muhalefetin o gün için susturulmasıyla
sonuçlandı. Zaten ondan sonra da 1930 yılına kadar kimse
CHP’nin karşısına muhalif olarak çıkmaya cesaret edemedi. Ta ki
demokrasinin gereği olan çok partili hayata geçişin gerçekleşmesini
isteyen Atatürk’ün Fethi Okyar’ı bu konuda ikna etmesine kadar.
İşte bu şartlar altında Türkiye’de ikinci çok partili hayat denemesi
Serbest Cumhuriyet Fırkası ile gerçekleşmiş oldu. Parti tıpkı 1924’de
olduğu gibi büyük hayallerle kuruldu. Ancak muhalefetin düşünülenden
daha hızlı güçlenmesi ve sempati toplaması neticesinde, o