atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

8
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
Meşveret’i de kültür sorunları üzerinde durmuştur. Bu tartışmaların
temelinde ise Batı’dan nelerin alınıp alınmayacağı, neyin kültür neyin
medeniyet unsuru olduğu konuları yer almıştır. Nitekim bütün
aydınların Batıdan birşeyler alınması yönünde kesişen fikirleri, alınması
gerekenin niteliği gündeme geldiğinde yol ayrımına girmiştir.
Meşrutiyet sonrası şekillenen fikir akımlarından İslâmcılar, Batının
ilmi, fenni, topu, tüfeği yani iyi yanlarının alınmasının gerektiğini,
Batıcılar ise tam bir değişimi arzu ettiklerini söylemişlerdir. Ama
sonuç, bu yöndeki tartışmaların uzamasından öteye gitmemiştir.
Yalnız, yaşanan bazı siyasi olaylar ve Batının Osmanlı’ya yönelik
eylemleri, Meşrutiyet ile birlikte ortaya çıkan çeşitli fikir akımlarına
mensup kişilerin zaman zaman fikirlerini değiştirmeye itmiştir.
Öyle ki, gelinen nokta Batıcıların üslûplarının biraz yumuşamasına
neden olurken, İslâmcıların seslerinin daha çok yükselmesine sebep
olmuştur. Bu arada ne Batıcılar kadar Batı yanlısı ne de İslâmcılar
kadar Batı karşıtı olan Türkçüler de kendilerine yönelik eleştiriler
yapmaya başlamışlardır. Yine dönemin Batılılaşma taraftarlarının
başında gelen Abdullah Cevdet’in de problemleri sürekli tartışarak
zaman zaman Batıya isyan ettiği olmuştur 7 . Batının bütün değerlerinin
topyekün alınmasından yana olan Abdullah Cevdet, aynı zamanda
bunun hayati bir vazife olduğu görüşünü de savunmuştur. Cumhuriyet
döneminde bu değişimi hayat davası olarak ele alan Atatürk
de benzer sorunlara eğilmiş ve fikirler üretmiştir. Ancak Atatürk’ün
Abdullah Cevdet’ten farkı, bu düşüncelerini en kat’i ve radikal bir
biçimde icraata geçirebilmesidir 8 . Meşrutiyet döneminde yapılan
bu hararetli tartışmalar ve oluşan fikir ortamı, şüphesiz Atatürk’ün
sonraki dönemde sorunları tespit ederek yapılması gerekenlere çözüm
üretmeye çalışması açısından büyük önem arzetmektedir. Bu da
bize, Cumhuriyet döneminde gündeme getirilen kültür sorunlarının
hiçbirinin bu dönemde ortaya çıkmadığını göstermektedir.
1923 yılında kurulan bir devletin kültür politikasını 1930 ve
sonrasında şekillendirmeye, daha doğrusu bu konuda bir politika
7 Niyazi Berkes, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Doğu-Batı Yay., İstanbul 1978, s.
412-413.
8 Mustafa Budak, “Modernleşme Açısından Atatürk’ün Osmanlı Tarihi ve Islahatlarını
Eleştirisi”, İlmi Araştırmalar, S. 4, İstanbul 1997, s. 57-58.