atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

164
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
mercii İçişleri Bakanlığı tarafından oluşturulmuştur. Hükümet aynı
dönemde başka bir taktik daha geliştirmiş ve daha önce de ifade ettiğimiz
gibi etkili gazetecileri milletvekili seçtirip meclise almaya
çalışmıştır. Böylece iktidar, bazı basın mensuplarını meclise sokarak
312 bunları kendisine taraftar yapmayı başarmıştır ki, bu kesinlikle
yönetimin geliştirdiği kendine özgü bir kontrol mekanizmasıdır.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’nde yaptığımız çalışmalarda
1930-1938 yılları arasındaki dönemde Türkiye’de hem yurt içinde
hem de yurt dışında çok sayıda kitabın toplatıldığı, pek çok gazete
ve mecmuanın da yasaklanarak belli periyotlarda kapatıldığı görülmüştür
313 . Bu dönemde Hükümetin en çok hassasiyet gösterdiği
konular; Türk-Sovyet, Türk-Alman, Türk-İtalyan ilişkileri, iç ve dış
güvenliği etkileyecek meseleler, Ermeni meselesi, komünizm, genel
ahlâka aykırı yayınlar ve din olmuştur. Bakanlar Kurulu’nun, Basın
Kanunu’na dayanarak toplatma ya da kapatma kararı aldığı dergi,
gazete ve kitaplar hep bu standartlara göre değerlendirilmiştir. Yaptığımız
araştırmada hazırladığımız yasaklı yayınlar listesinde özellikle
komünizm ile ilgili eserler ilk sırada yer almış, ondan sonra da
bunu Arap ülkelerinde ya da ülkemizde basılmış dinle ilgili yazılar,
Ermenilerin yayımladığı eserler ve diğerleri takip etmiştir. Aşağıda
verilen yasaklı kitap ve süreli yayınlar Basın Kanunu’nun 50., daha
çok da 51. maddesi uyarınca yasaklanmıştır. Bu eserlerde yukarıda
tespit ettiğimiz hassas konular haricinde, Atatürk’ün şahsına yönelik
yapılan eleştiriler, Atatürk ile ilgili çıkan bazı haber ve resimler ile
Hükümete yöneltilen eleştiriler de önemli yer tutmuştur. Bakanlar
Kurulu’nun yasakladığı yayınlar arasında sadece kitap, gazete ve
dergiler yer almamış, zaman zaman Türkiye ile ilgili haritalar, bazı
kişisel fotoğraflar, kartpostallar ile plaklar da bulunmuştur. Örneğin
Paris’te Buci Sokağında 17-19 numarada J. Forest tarafından basılan
“Siyasi Avrupa Haritası”nın, doğu ve güney sınırlarımızı yanlış çizdiği
ve bazı doğu vilâyetlerimizi de yabancılara aitmiş gibi göster-
312 1920-38 arası dönemde TBMM’de görev yapan basın mensuplarının sayısı
40’ı bulmaktadır (Kabacalı, a.g.e., s. 153).
313 Bu konuda yapılmış bir çalışma için bk. Mustafa Yılmaz, “Cumhuriyet Döneminde
Bakanlar Kurulu Kararı İle Yasaklanan Yayınlar 1923-1945 -I-”, Kebikeç,
S. 6, 1998, s. 53-80.