atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 161
çeşitli cezalara çarptırılmıştır. Her türlü muhalefete karşı tahammülsüzlüğünü
sürdüren Hükümet, bu durumdan kurtuluşu yeni bir basın
kanunu hazırlamakta bulmuş ve neticede daha öncede sözünü ettiğimiz
1931 tarihli basın kanunu için Meclise önerge vererek kanun
için gereken zemini hazırlamıştır.
1931 tarihli yeni Basın Kanunu, hazırlanan zemin sonrası meclisten
çıkmayı başarmıştır. Basın özgürlüğünün her seferinde kötüye
kullanılması üzerine Hükümetin aldığı bu kalıcı çözüm, gerçekten
de basın tarihimizde ayrı bir öneme sahiptir. Mecliste basın ve basın
özgürlüğünün tartışıldığı günlerde Başbakan İnönü de tartışmalara
katılmış ve ülkede basın özgürlüğünün olduğundan ancak bazen
kötüye kullanıldığından, Hükümetin de gazete kapatma ve bunları
denetleme yetkisinin olacağından bahsetmiştir. Nitekim 1930’larda
herşey İçişleri Bakanı ile ona bağlı Basın Genel Müdürlüğü’nden
gelecek bir telefona ve o telefondan gelecek kapatma emrine bağlanmıştır.
Ne acıdır ki, bir dönem CHP’nin sözcülüğünü yapan Ulus
gazetesinde, gazetenin başyazarı Falih Rıfkı tarafından o günlerde
gazetecilerin kaderlerinin bu “telefon darbesi”ne bağlı olduğu açıkça
itiraf edilmiştir. CHP’nin güdümünde hareket etmeye zorlanan basın
ise herşeye rağmen bu dönemde mücadelesinden vazgeçmemiş ve
uygun bir dille bundan sonraki süreçte de sorunlara değinmeye devam
etmiştir. Zekeriya Sertel o günlerin denetim ve sansür mekanizmasının
nasıl zaman ve mekân tanımadığını şu ilginç anısıyla anlatmaya
çalışmıştır: “Basın sıkı bir kontrol altında tutuluyordu. Basın
Kanunu, hep basının aleyhinde yorumlanıyordu. Hangi yazının kime
ve neye dokunacağını önceden kestirmek olanağı yoktu. Örneğin,
ufak bir ziyaret için Romanya’ya davet edilmiştim. Sinai’de öğle yemeği
yiyorduk. Derken bir adam telaşla soframıza sokuldu. “Sertel
burada mı?” diye sordu. “Kim arıyor?” dedim. “Sizi Ankara’dan
telefonla arıyorlar” diye cevap verdi. Telefona gittim. Karşıma İçişleri
Bakanı Şükrü Kaya çıktı. O gün gazetemde çıkan bir başyazının
hesabını vermemi istiyordu. İstediği açıklamayı yaptım, mesele kapandı.
Fakat hükümet baskısı beni orada bile bulmuştu. En masum
sandığınız yazılardan dolayı gazete kapatılıyordu...Serbest Fırka
zamanında, hatta ondan önce yaşadığımız nispi özgürlük dönemini
arar olmuştuk” 308 .
308 Kabacalı, a.g.e., s. 133.