atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 7
te bunun ancak bir bölümünü oluşturabilmiştir. Yani çeşitli coğrafi
bölgelere yayılmış olan büyük milli kültürün bir parçası. Tarihimize
şöyle bir baktığımızda, devlet kuruculuğundan teşkilâtçılığa, adalet
tesis etmeden sanata kadar pekçok konuda Türkler öncülük etmişler
ve mevcut kültürü çok geniş coğrafi alanlara yayabilmişlerdir.
Ancak buna rağmen bir kültür politikası izleyememişlerdir. Osmanlı
Devleti’nde bir kültür politikasının varlığından söz edilememesinin
ana sebebi ise kozmopolit bir yapıda çok değişik etnik grupları bünyesinde
barındırması ve bunlar arasında kültürel bir bütünlük oluşturulamamasıdır.
Ayrıca Türk kimliğinin arka plana itilmesi, ulus
bilincinin zayıf olması gibi hususları da yine bu sebeplere eklemek
mümkündür. Ancak bütün bunlara rağmen Osmanlı Devleti’nde kültür
ve kültür değişmesi gibi mevzular gündeme gelmiş, tartışılan konulara
çözüm önerilerinin getirilmeye başlanması da II. Meşrutiyet
dönemi ile birlikte olmuştur. Şöyle ki; Tanzimata kadar olan sürede
Osmanlı Devleti’nde artan isyanlar, bunun getirdiği toprak kayıpları
ve özellikle de ekonomik sorunlar, devleti Tanzimat Fermanı’nı ilân
etmeye zorlamıştır. Fermanı, sonraki yıllarda pek çok ıslahat takip
etmiştir. Ancak yapılan ıslahatların kültürel alandaki yenilikten ziyade
askeri içerikli oluşu ve bunların taklitten öteye gidememesi ile yapılanların
etkisiz ve parça parça kalışı toplumda beklenen değişimin
gerçekleşmesini engellemiştir. Bu bağlamda devleti modernleştirme,
Batıya yaklaştırma ve bu sayede eski gücün tekrar toplanarak Batıya
karşı ayakta kalabilme projesinde beklenen gerçekleşmemiş, sözü
edilen Batıya ulaşma çabası ülkedeki aydınların Batılılaşma akımına
doğru yönelmeleri ile sınırlı kalmıştır. Bundan sonraki dönemde de
herkes Batıya ulaşmanın formülünü aramaya başlamıştır.
II. Meşrutiyet ise yaşanan bu gelişmeler içerisinde tam bir dönüm
noktasıdır. Sultan Abdülhamid’e karşı yükselen muhalefet, ülkenin
içinde bulunduğu siyasi ve iktisadi sıkıntılar ve özellikle de
Balkan Savaşı’nın kaybedilmesi ülkede ciddi bir kriz ortamının doğmasına
neden olmuştur. Yaşanan bu bunalım, beraberinde Batının ve
en önemlisi de Batı medeniyetinin tekrar tartışılmasına yol açmıştır.
İşte bu noktada kültür sorunu ve milli kültür meselesini ilk ele alanlar
Jön Türklerdir. Örneğin, Şura-yı Ümmet dergisi bu konuya önem
veren yayın organlarının başında gelmiştir. Yine Ahmet Rıza’nın