atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

156
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
liğini ve asayişi bozacak her türlü yayına sansür getirmiştir. Kanun,
gazete çıkaracak kişilere bazı kurallar konmuş, gazete çıkaracak kişinin
ismi, unvanı, nasıl bir gazete çıkaracağı iyice tespit edilmeye
çalışılmıştır. Basın dünyasının yakındığı Abdülhamid sansürü kısa
bir aradan sonra İttihatçı sansürü ile yoluna devam etmek zorunda
kalmıştır. Bu arada, adı geçen kanun 1909-1931 yılları arasında yürürlükte
kalmış ve geçen süre zarfında tam 15 kez değişikliğe uğramıştır.
Daha önce de bahsettiğimiz gibi, yapılan değişikliklerde yine
edeb ve ahlâk kurallarına aykırı yazı ve resimlerin olduğu her türlü
yayının toplatılması ile iç ve dış güvenliği bozacak yayın yapan gazetelerin
Bakanlar Kurulu kararıyla kapatılması gibi hükümlere yer
verilmiştir.
Basın üzerindeki denetim ve takip Birinci Dünya Savaşı döneminde
de devam etmiştir. Hatta sansürün ağırlığının fazlasıyla hissedildiği
bu dönemde daha da ileri giderek muhalefet yapan bazı
gazeteciler ebediyyen susturulmuştur. Görülen o ki, genelde muhalif
basın çok acı çekmiş, kapatılan gazeteler ve öldürülen gazeteciler
de hep muhalefet yanlıları olmuştur. Bu tablo dahi bize, daha İttihat
ve Terakki döneminden itibaren iktidarların her türlü muhafete karşı
son derece hassas ve tahammülsüz olduklarını göstermeye yetiyor.
I. Dünya Savaşı’nın akabinde yeni bir mücadele süreci başlamış,
bu dönem boyunca basının tek hedefi ve ana problemi bağımsızlık
olmuştur. Hürriyet ve bağımsızlık konusunda her zaman hassas davranan
Atatürk aslında bu meseleyi daha 1921 yılında dile getirmiş
ve “Hürriyet ve bağımsızlık benim karakterimdir. Ben, milletimin
ve büyük ecdadımın en kıymetli miraslarından olan bağımsızlık aşkıyla
yaratılmış bir adamım” 301 diyerek bağımsızlığa verdiği önemi
vurgulamaya çalışmıştır. Hürriyetle ama özellikle basın hürriyeti
ile ilgili olarak ise dönem dönem fikirlerini açıklamaktan çekinmemiştir.
Atatürk basın özgürlüğü hususunda her zaman açık olmuş ve
Hükümetin uygulamaları haricinde sürekli basın hüriyetinden bahsetmiştir.
Büyük bir samimiyetle yapılan bu konuşmalarda dikkat
çeken husus ise her yerde olduğu gibi basında da hürriyetin dikkatli
kullanılması gerektiğinin vurgulanması olmuştur. Mustafa Kemal,
301 22 Nisan 1921, “Türkiye Büyük Millet Meclisinin Kuruluşu Gününe Ait Hatıralar”,
ASD, C. III, S. 31.