atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

136
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
1930’larda sözünü ettiğimiz bu güdümlü basının merkezi ise
Matbuat Umum Müdürlüğü yani Basın Genel Müdürlüğü’dür. Matbuat
ve İstihbarat Umum Müdürlüğü, bilindiği üzere 7 Haziran
1920 günü alınan bir kararla kanunlaşmış ve kurum o gün Bakanlar
Kurulu’na bağlanmıştır. Aynı gün Antalya milletvekili Hamdullah
Suphi de başkanlığa getirilmiştir. Daha öncede ifade ettiğimiz
gibi, 1930 yılından sonra müdürlük sürekli el değiştirmiştir. Haziran
1931 yılında fesh edilen müdürlük, 1933 yılında Dahiliye Vekili
Şükrü Kaya zamanında yeniden tesis edilmiştir. İki senelik bu
aradan sonra Basın Genel Müdürlüğü bu kez Dahiliye Vekâleti’ne
bağlanmış ve 22 Mayıs 1933 günü çıkan 2205 sayılı kanun ile de
çalışmalarına başlamıştır. Müdürlük öncelikle iç matbuat işleriyle,
Basın Kanunu’nun tatbikiyle ve sonra da dış basın neşriyatıyla uğraşmıştır.
Müdürlükte sırasıyla Ali Server Suner (1 Haziran 1933-16
Temmuz 1933, vekâleten), Mehmet Ekrem Sevencan (20 Temmuz
1933-5 Ekim 1933, vekâleten), Vedat Nedim Tör (6 Ekim 1933-6
Ekim 1937, müdür), Burhan Belge (9 Kasım 1937-11 Kasım 1937,
vekâleten), İbrahim Sabri Çıtak (12 Kasım 1937-29 Kasım 1937,
vekâleten), Naci Kıcıman (30 Kasım 1937-17 Temmuz 1939, müdür),
Burhan Belge (18 Temmuz 1939-27 Temmuz 1939, vekâleten)
gibi kişiler görev yapmışlardır 261 .
Bu isimlerin içinde en önemlisi, bu görevi tam dört sene yürütme
başarısı gösteren Vedat Nedim Tör’dür. 1933-1937 yılları
arasında Basın Genel Müdürü olan Tör, göreve gelir gelmez bir
tamim yayımlamış ve âdeta yapacaklarının programını sunmuştur.
Tör yayımladığı tamiminde, “...inkılâp yapmış olan memleketlerde
matbuat, radyolar, tiyatro ve sinemalar gibi efkârı umumiye müesseselerinin
devletler tarafından nasıl mürakebe ve ne şekilde sevk
ve idare edildiklerini burada hatırlatmayı fazla görüyorum. Yeni
Umum Müdürlüğü bu bakımdan en modern unsurlar ve vasıtalarla
teçhiz niyetindeyiz. Kaldı ki, matbuat davası kültür davasının mihverini
teşkil eder...İnkılâp memleketi olan Türkiyede Büyük Şefin emir
ve işaretiyle bu seferberliğin bütün gönüllere sirayet etmesi bugün
yarın tahakkuk etmek üzere iken, Türk matbuatının bunun dışında
değil, tam ortasında yer alacağı ve en büyük verimlerle çalışacağı
261 Adı geçen kişiler ve çalışma dönemleri hakkında bk. İskit, a.g.e., s. 267-293.