atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 135
türlü kanuni kayıtlardan evvel bir kalem sahibinin ilme, ihtiyaca ve
kendi siyasi görüşlerine olduğu kadar, vatandaşların hukukuna ve
memleketin, her türlü hususi görüşlerin üstünde olan, yüksek menfaatlerine
de dikkat ve hürmet etmek manevi mecburiyeti, asıl bu mecburiyettir
ki genel düzeni temin edebilir; Bununla beraber bu yolda
yanılma ve kusur olsa bile bu kusuru düzeltecek etken ve vasıta; asla
mazide zannolunduğu gibi basın hürriyetini kısıtlayan bağlar değildir.
Bilakis basın hürriyetinden doğan mahzurların giderilme vasıtası,
yine basın hürriyetidir” 259 şeklinde seslenmiştir. Fakat bundan
sonraki günlerde Atatürk’ün, basının hiçbir sebeple baskı ve nüfuza
tâbi tutulamayacağı şeklindeki tüm sözlerine rağmen Hükümet basını
kontrol altında tutmaktan vazgeçmemiştir. Nitekim 1931-1938
yılları arasındaki dönemde Türkiye’de sınırlı bir basın özgürlüğü söz
konusudur. Şu çok açıktır ki, Hükümet her zaman kendi sözcülüğünü
yapacak güdümlü bir basın oluşturabilmek için çaba harcamıştır.
Hatta bu politikasında kendisini destekleyecek unsurları da yine
basının içinden seçerek kendine özgü bir taktik geliştirmiştir. Öyle
ki, Mecliste basın üzerinde kontrolün elde tutulduğu ve buna bağlı
kararların alındığı günlerde, milletvekilli bazı gazetecilerin bu kararları
hararetle alkışlaması ve uygulamalara ortak olmaları bunun en
ilginç yönünü oluşturmuştur. Bunların bir bölümü ya gerçekten böyle
düşündükleri için büyük bir samimiyetle bu davranışları sergilemişler
ya da günün şartlarına göre hoş görünüp takdirle karşılanmak
ve bulundukları makamı korumak için prensiplerinden vazgeçip bir
gazeteci olduklarını unutarak yapılanlara alkış tutmuşlardır. Atatürk
ise bu süreçte yapılanların aksine âdeta bir emniyet sübabı gibi denge
unsuru olmaya ve basın hürriyetinin önemini vurgulamaya ısrarla
devam etmiştir.
Ankara’da güdümlü basın tartışmalarının hararetlendiği bu
günlerde olumlu başka gelişmeler de yaşanmıştır. Örneğin aynı yıl
Takvim-i Vekâyi’nin çıkışının 100. yılı münasebetiyle İstanbul’da
Galatasaray Lisesi’nde son yüz senede çıkan eski gazetelerin teşhir
edildiği bir sergi açılmıştır 260 .
259 1 Mart 1924 tarihli İkinci Dönem Birinci Toplanma Yılını Açış Konuşması,
ASD, C. I, s. 348.
260 İskit, a.g.e., s. 268.