atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

134
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
- Piyango ve tombala gibi oyunlar, yani lotaryacılık yasaklanmıştır.
- İntihar olaylarının yayını yasaklanmıştır.
- Padişahlık ve halifetçiliği, komünistlik ve anarşistliği kışkırtıcı
yayınlar ile yurt dışına çıkarılmış hanedana mensup olan kişilerin
gönderecekleri yazıların basılması yasaklanmıştır.
- Kanunun en mühim maddesi ise, hükümete istediği zaman, gazete
ve dergileri kapatma yetkisinin verilmesidir. Buna karşı itiraz
yolu da kapalıdır 255 . Nitekim yasa özellikle hilâfet, saltanat, komünizm
vs. yanlısı yayınlara karşı kesin ve net bir tavır koymuş ve
Hükümete de zararlı fikirler içeren bu tür yayınları geçici bir süreliğine
kapatma yetkisi tanımıştır. Bu arada 1933 yılında İçişleri
Bakanlığı’na bağlı olarak Matbuat Umum Müdürlüğü’nün kurulması
basın üzerindeki bu denetim ve kontrolü iyice belirginleştirmiştir.
25 Temmuz 1931 günü kabul edilen ve 8 Ağustos 1931 gününden
itibaren de yürürlüğe giren yeni Basın Kanunu 256 , tıpkı 1909 tarihli
kanun gibi pek çok kez değişikliğe uğramıştır. Bu kanun üzerinde
14 Mayıs 1932, 4 Haziran 1932, 8 Haziran 1933, 23 Aralık 1934 257 ,
27 Haziran 1938 ve 1 Haziran 1946 tarihlerinde önemli değişiklikler
yapılmıştır. Bu değişikliklerden 14 Mayıs, 4 Haziran ile 8 Haziran ve
23 Aralık tarihlerinde yapılan değişikliklerin küçük çaplı değişiklikler
olduğu, ancak 27 Haziran 1938 ile 1 Haziran 1946 tarihli değişikliklerin
büyük önem taşıdığı belirtilmektedir. Buna göre, 27 Haziran
1938 tarihli değişiklik basın özgürlüğünü önemli ölçüde kısıtlarken,
1 Haziran 1946 tarihli değişiklik ise aksine gazete kapatma yetkisini
kaldıran, basına bazı ödünler veren hükümlere sahiptir 258 .
Atatürk daha 1 Mart 1924 günü Mecliste yaptığı bir konuşmada
vekillere “Basının tam ve geniş hürriyeti iyi kullanmasının, ne derece
de nazik bir vaziyet olduğunu söylemeye lüzum görmem. Her
255 Topuz, a.g.e., s. 150-152; İnuğur, a.g.e., s. 105.
256 Düstur, Tertip 3, C. 12, s. 1069-1085.
257 Hıfzı Topuz bu tarihi 23 Haziran 1934 olarak vermektedir (a.g.e., s. 152). Server
İskit de 29 Nisan 1940 tarihli başka bir tadilattan daha sözetmektedir (İskit,
a.g.e., s. 261).
258 İnuğur, a.g.e., s. 105.