atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

4
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
kazanç olarak karşımıza çıkmaktadır. Aslında kültür kavramı çok
karmaşık ve bir o kadar da renkli bir yapıya sahiptir. Günümüzde
yüzden fazla tanımı olduğu bilinen kültür kavramı, XVIII. yüzyıla
kadar sorunsuz bir kavramdır. Tarım ve hayvan yetiştiriciliği anlamından
zamanla insan yeteneklerinin iyileştirilmesi anlamına kadar
gelmiştir. Örneğin C. Wissler kültürü, “bir topluluğun yaşam tarzı”,
E. Sapir, “atalardan devralınan maddi-manevi değerlerin yekûnu”,
E. B. Tylor “bilgiyi, imanı, sanatı, ahlâkı, örf ve adetleri, ferdin mensup
olduğu cemiyetin bir uzvu olması itibarıyla kazandığı itiyatlarını
ve bütün diğer meharetlerini ihtiva eden gayet girift bir bütün” olduğunu
söylerken, bizde de M. Turhan kültürü “Kültür, bir cemiyetin
sahip olduğu maddi ve manevi kıymetlerden teşekkül eden öyle
bir bütündür ki, cemiyet içinde mevcut her nevi bilgiyi, alâkaları,
itiyatları, kıymet ölçülerini, umumi atitüt, görüş ve zihniyet ile her
nevi davranış şekillerini içine alır. Bütün bunlar birlikte, o cemiyet
mensuplarının ekserisinde müşterek olan ve onu diğer cemiyetlerden
ayırt eden hususi bir hayat tarzı temin eder” 3 şeklinde tarif etmeye
çalışmıştır.
Anlamaya çalıştığımız kadarıyla kültür, bir toplumun yeryüzünde
seçkin bir mevkiye sahip olmasını sağlayan medenî çizgideki hayat
anlayışını ve toplumsallığın özel görüntülerini tek bir sözcüğün
içine sığdırmaya çalışan bir kavram olarak şekillenmiştir. Oysa ki,
böyle bir kavramı salt birkaç tanımla ifade ve analiz etmek oldukça
güçtür. Yüzden fazla tanımının yapıldığını söylediğimiz kültür
sözcüğü gerek kendi içindeki tanımlamalarla, gerekse yapılan karşılaştırmalarla
kavramsal olarak sabitlenmek istenmektedir. Ancak
bünyesinde değişimi ve gelişimi barındıran bir olgunun sabit bir
platformda incelenmek istenmesi onun yapısına ters düşmektedir.
En önemli vasıfları değişmek ve gelişmek olan kültürü şekillendirenin
insan oluşu ve insani özelliklerin kültür üzerindeki etkisi değişim
açısından kaçınılmazdır. Bu anlamda kültür, zihinsel değerlerin
birleştiği mihenk noktasıdır diyebiliriz. Zira bu değerlerin her biri
insan ruhunun ortak bir eseridir ve her insan grubunun kendine özgü
davranışlarından oluşur.
XVIII. yüzyıla kadar problemsiz bir kavram olarak varlığını
koruyan kültür, bu yüzyıldan itibaren yeni bir rakiple karşılaşma-
3 Mümtaz Turhan, Kültür Değişmeleri, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Yay., İstanbul 1987, s. 36-37, 48.