atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

126
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
lunulacağını ümidederim. Hürriyet suiistimalinin tevlidettiği birçok
felâketleri çekmiş olan bu memlekette, bu dikkate bilhassa lüzum olduğu
kanaatindeyim” 244 .
Mustafa Kemal Paşa, savaştaki zaferinin ardından asıl zaferi
sosyal, kültürel ve siyasal arenada da elde etmek istiyordu. Bunu
başarabilmesi için şüphesiz basının desteğine ihtiyacı vardı. O Türk
basınına güveniyor, özellikle basın özgürlüğü ve denetim konularında
hassas davranıyor, en önemlisi de bunu her fırsatta dile getiriyordu.
Fakat bütün bunlara rağmen kimi zaman açığa çıkan anlaşmazlıklar,
kıskançlıklar, ihtiraslar, Türkiye’de ağır ve tahammülsüz bir
muhalif basının oluşmasını önleyememiş, bu da yönetimin baskısının
ve Atatürk’ün basına yönelik söylemlerinin sertleştirmesiyle sonuçlanmıştır.
Dolayısıyla bu süreçte Türkiye’de basın özgürlüğü çok
istikrarsız bir yol izlemiştir. Kısacası CHP, Takrir-i Sükun Kanunu
sayesinde uzun yıllar basın üzerindeki denetimi elinde tutmuş, belli
konulardaki yayınlara da hiç şans tanımamıştır. Basını tamamen kendisine
bağlayan iktidar, aynı zamanda bünyesinde milletvekili olan
gazetecilere de ayrı bir yer ve önem vermiştir. Yunus Nadi, Asım ve
Hakkı Us, Mahmut Soydan, Falih Rıfkı ve diğerleri meclisteki yerlerini
almışlardır. İlginç olan ise, onların da CHP’nin çalışma tarzına
kısa sürede ayak uydurup, basınla ilgili meselelerde Hükümeti bütün
güçleriyle desteklemiş olmalarıdır.
Görüldüğü gibi basın, Milli Mücadele yıllarında kurulan
MUM’nün idaresinde çalışmalarına devam etmiştir. Bu günlerde
toplumu olduğu kadar basını da yakından ilgilendiren bir gelişme
yaşanmıştır. 1928 yılında harf inkılâbı yapılmış ve basından da derhal
yeni harflere geçmesi istenmiştir. Üç-dört ay içinde yapılan bu
radikal geçiş, basında önemli sonuçlar doğurmuştur. Öncelikle basının
tirajında büyük düşüşler yaşanmış, gazetelerin satışlarındaki
düşüşün yanı sıra bazı mecmualar da kapanmıştır. Bazı gazetelerin
devlet yardımına muhtaç duruma gelmesi, Hükümetin basına maddi
desteğini artırmasına neden olmuştur. Zamanla halkın yavaş yavaş
yeni harfleri öğrenmesi ve devletin gazetelere yardım etmesi neticesinde
basın kendisini kısa sürede toparlamayı başarmıştır. Bu ge-
244 1 Kasım 1930, Üçüncü Dönem Dördüncü Toplanma Yılını Açış Konuşması,
ASD, C. I, s. 384.