atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

124
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
tekâmülünde haiz olduğu vazifeler yüksektir” 238 sözleriyle bu görüşlerini
sürekli tekrarlamıştır. İşte Atatürk hep bu bilinçle yaşamının
her döneminde gazetecilere yer vermiş, onlarla görüşmüş ve sürekli
fikir alışverişinde bulunmuştur. Onun basının gücüne olan inancını,
Necmettin Sadak’a söylediği şu sözler yeterince anlatıyor. Şöyle ki,
Cumhuriyet’in ilân edildiği yıl İstanbul gazetecilerini davet eden Paşa
onlarla görüşüp konuşmuştur. Toplantı esnasında bir ara Necmettin
Sadak’ın “Paşam, Milli Mücadele’yi ne ile kazandınız?” şeklinde
bir soru sorması üzerine de ona “Telgraf telleri ile” 239 cevabını vermiştir.
O dönem meşhur bir söz haline gelen bu cevap, şüphesiz basının,
haberin, iletişimin önemini bir kez daha vurgulamaya yetiyor.
Basın, Milli Mücadele sonrasında Cumhuriyet’in ilânı, Hilâfetin
kaldırılması, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurulması,
Mecliste muhalefetin örgütlenmesi, iktidar-muhalefet mücadelesi,
Terakkiperver Fırka’nın kapatılması, Takrir-i Sükun Kanunu’nun
çıkması gibi dönemin önemli gelişmeleriyle de yakından ilgilenmiştir
240 . Şöyle ki, 1924 Kasımında Türkiye’de ilk çok parti denemesi
gerçekleşmiş ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TPCF) kurulmuştur.
Bu gelişme Cumhuriyetin ilk günlerinde oluşan hürriyet ve
barış ortamının tekrar bozulmasına, rejimin ve Mustafa Kemal’in
yeniden tartışılmasına neden olmuştur. Tıpkı Meşrutiyet dönemindeki
gibi, memlekette esmeye başlayan özgürlük havası çok sürmemiş,
çıkan Şeyh Sait İsyanı Hükümetin aradığı fırsatı yaratmıştır.
Hilâfetin durumunun tartışılmaya başlamasıyla sarsılan basın-iktidar
ilişkisinin kopma noktası ise âdeta bu isyanla ortaya çıkmıştır. Bununla
birlikte 4 Mart 1925 günü çıkartılan Takrir-i Sükun Kanunu da
Türkiye’de basın özgürlüğünün rafa kaldırıldığı önemli bir gelişmedir.
Çünkü yaşanan olaylar, hem Türkiye’de çok partili hayatın ilk
denemesinin sona ermesi ile birlikte ülkede tek parti hâkimiyetinin
kuvvetlenmesine, hem de Hükümetin basın hakkında tasarruf sahibi
238 İnan, Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, s. 80, el yazısı
576.
239 Enver Behnan Şapolyo, Türk Gazetecilik Tarihi: Her Yönüyle Basın, Ankara
Güven Matbaası, Ankara 1971, s. 233.
240 1922-25 yılları arasında Türk basının çalışmaları hakkında bk. Hasan Türker,
Türk Devrimi ve Basın (1922-1925), Dokuz Eylül Üniversitesi Yay., İzmir
2000.