atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

122
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
Kemal Paşa dönemin şartları gereğince basına katı bir sansür uygulamak
zorunda kalmıştır. Ama ne yazık ki bütün denetime rağmen
İstanbul’un Dürrizade’nin fetvasını Anadolu’ya sokmasına engel
olunamamıştır.
Mustafa Kemal’in getirdiği bu sansür, daha çok İstanbul’a gidecek
ve oradan gelecek gazete ve dergiler üzerinde etkili olmuştur.
Yani bir nevi tedbir mahiyeti taşımıştır. Bu günlerde Mustafa Kemal,
Hakimiyet-i Milliye, AA ve MUM üçgeni çerçevesinde gelişmeleri
kontrol altında tutmaya çalışmıştır. Bu dönemde kesinlikle güdümlü
bir basın söz konusu olmuş, fakat buna karşın, örneğin Pontusculuk
yapmayan Rum gazetelere de yaşam hakkı tanınmıştır. Hatta o
zaman Arif Oruç’un Yeni Dünya isimli gazetesi gibi sosyalist gazetelere
dahi izin verilmiş, ama tabii ki sıkı kontrol altında tutulmak
şartıyla 235 .
Cumhuriyet ilân edildikten sonra Mustafa Kemal’in, yapacağı
değişimi topluma anlatabilmek ve inkılâpların benimsenmesini sağlamak
için yine basının desteğine ihtiyacı vardı. O, kesinlikle bunun
bilincindeydi ve imparatorluktan ulus devlete geçişte basından açıkça
destek bekliyordu. Nitekim buna bir zemin oluşturabilmek için
İstanbul basınından uygun gördüğü gazetecilerle iki kez bir araya
geldi. İlk toplantı 16/17 Ocak 1923’de İzmit’de, İstanbul’dan çağrılan
altı gazeteci ile gerçekleştirildi. Toplantıda Halk Fırkasının son
durumu, nüfus meselesi, hilâfet meselesi, seçim sistemi, kadınlara
seçim hakkının verilip verilmeyeceği gibi konular üzerinde konuşuldu.
Örneğin ilk toplantıya katılanlardan biri olan Ahmet Emin Yalman,
bu toplantıda hilâfet meselesi konusunda sorulan bir soru üzerine
Mustafa Kemal’in “Türkiye devleti başka bir makam tanımaz.
Haddizatında başka bir makam yoktur, yani makamı hilâfetin vaziyeti
ve mahiyeti resmiyesi yoktur...” 236 diyerek, hilâfetin kökten ilga
edilmesi lâzım geldiğini anlatmaya çalıştığını yazmıştır. Görüldü-
235 O. Koloğlu, Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın, İletişim Yay., İstanbul
1992, s. 62.
236 İsmail Arar, Atatürk’ün İzmit Basın Toplantısı (16/17 Ocak 1923), Burçak
Yay., İstanbul 1969, s. 41-47, 50-51; Ahmet Emin Yalman, Yakın Tarihte
Gördüklerim ve Geçirdiklerim, 1922-1944, C. III, Yenilik Basımevi, İstanbul
1970, s. 29-36.