atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

ATATÜRK’ÜN SOSYAL VE KÜLTÜREL POLİTİKALARI 121
dış ajanlarının haberleri, telsiz istasyonlarından elde edilen dış haberler
ile Türkiye’de çıkan Fransızca, İngilizce, Ermenice, Rumca
gazete ve dergilerdi 232 . İkinci olarak da, hem yurt içinde halkı aydınlatmak
ve buna inandırmak hem de bu davanın dünyaya duyurulmasını
sağlamak amacıyla bir örgüt kurulmuştur. 6 Nisan 1920 günü
kurulan Anadolu Ajansı (AA) dar kadrosuyla bu dönemde önemli
çalışmalara imza atmıştır 233 . Mustafa Kemal’in isteği üzerine kurulan
AA ile Matbuat Müdürlüğü tamamen kamuoyunu yanlış bilgilerden
kurtarmak, yanlış milli ve dış haberlere karşı milleti uyarmak,
haberleri halka günü gününe ulaştırmak ve Hükümet ile halk arasındaki
ilişkiyi kuvvetlendirmek gibi belli amaçlar için kurulmuştur. Bu
kapsamda Anadolu basını sürekli desteklenmiş ve Mustafa Kemal
Paşa da her fırsatta basın mensupları ile bir araya gelerek onlarla
konuşmuştur.
Bugünlerde tıpkı Birinci Dünya Savaşı’nda İttihat ve Terakki’nin
yapmış olduğu gibi, basına katı bir sansür uygulanmak zorunda kalınmıştır.
Mustafa Kemal Paşa, zararlı yayınların halka ulaşmasını
önlemek ve bir karışıklık çıkmasına mâni olmak için böyle davranmak
zorunda kalmıştır. Hükümet 6 Mayıs 1920 günü bir de Sansür
Talimatnamesi yayımlamıştır. 19 maddelik bu talimatnamede, özellikle
İstanbul ile her türlü haberleşme yasaklanmış, sahildeki sansür
merkezleri tarafından İstanbul’dan gelen yazışmaların geri gönderilmesi
istenmiş ve İstanbul gazetelerinin Anadolu’ya girişine de yasak
konulmuştur 234 . Görevini yerine getirmeyen, bu evrakları kabul edip
geri göndermeyen memurların da Hıyanet-i Vataniye Kanunu ile
yargılanacakları bildirilmiştir. Bütün bunlar gösteriyor ki, Mustafa
232 Öztoprak, a.g.e., s. 33.
233 O zamana kadar bağımsız bir haber ajansımız yoktu. Haberleşmeler
Antalya’daki İtalyan Temsilciliği vasıtasıyla yapılabiliyordu. Ancak yine de
halka doğru ve düzenli bilgi verilebilmesi için böyle bir kuruma acil ihtiyaç
duyuluyordu. Aslında Osmanlı döneminde “Osmanlı Telgraf Ajansı” kurulmuştu.
Fakat 1911 yılında kurulan bu ajans, daha çok ticari bir niteliğe sahipti.
Neticede belli bir süre sonra Osmanlı Milli Ajansı’na dönüşen Telgraf Ajansı
pek uzun ömürlü olamamış, savaş sonunda da ortadan kalkmıştır. Ekim 1918
tarihinden itibaren ise Türkiye-Havas-Reuter bileşimi çalışmalarına başlamıştır.
Ayrıntılı bilgi için bk. Özkaya, a.g.e., s. 44-50; Orhan Koloğlu, Havas-
Reuter’den Anadolu Ajansı’na, Çağdaş Gazeteciler Derneği Yay., Ankara
1994, s. 45-68.
234 19 maddelik bu talimatname için bk. Koloğlu, a.g.e., s. 56-58.