atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

120
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
yazıları değerlendirmiştir 228 . O günlerde İstanbul basını ise işgale ve
sansüre rağmen çalışmalarına devam etmiştir. 1921 yılından itibaren
Milli Mücadele ile ilgili haberlere yer verilmeye başlanmışsa da
bunlar hiçbir zaman Anadolu basınının düzeyine erişememiştir. Ancak
1921’den sonra İstanbul basını biraz daha rahat yayın yapmaya
başlamıştır 229 .
Milli Mücadele döneminde basın her türlü yoksulluğu ve eksikliği
yaşamıştır. Kağıt, özellikle mürekkep ve matbaa harflerinin
yokluğu bazen gazetelerin ambalaj kağıtlarına basılmasına ve boyutlarının
küçülmesine neden olmuştur. Aynı günlerde basının ayakta
kalabilmesi için tüm imkânsızlıklara rağmen sembolik yardımlar
yapılmaktan da kaçınılmamıştır. Örneğin 1921 yılı içinde Ankara
dışındaki gazetelere 1000 lira para ile 250 top kağıt yardımı yapılmıştır.
Yine 1920 yılı içinde de Anadolu basınına 465.613 kuruş yardım
söz konusudur. Bunların dışında Hakimiyet-i Milliye gazetesine
aylık 1100 lira gibi bir yardım yapıldığı da bilgiler arasındaki yerini
almıştır 230 .
1919-1921 yılları arasında kamuoyunun oluşturulmasında etkili
olduğunu gördüğümüz gazetelerin haber alma kaynakları ise şöyleydi.
Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi (MUM) 231 tarafından
İstanbul, Zonguldak, İnebolu, Antalya, İzmit, Adana, Kars,
Trabzon ve Aydın (Kuşadası ve Söke) da kurulan istihbarat şubeleri
ile buralarda görev yapan ajanlar, yabancı gazete ve dergilerdeki
haberler, yabancı ajanslardan gelen haberler, bazı gazetelerin
Avrupa’da bulunan muhabirlerinin gönderdiği haberler, M. ve İ.
Müdüriyetinin Londra, Paris, Almanya, İsviçre ve ABD’de bulunan
228 Özkaya, a.g.e., s. 14.
229 Özkaya, a.g.e., s. 71.
230 İzzet Öztoprak, Kurtuluş Savaşında Türk Basını (Mayıs 1919-Temmuz
1921), Türkiye İş Bankası Yay., Ankara 1981, s. 32-33.
231 7 Haziran 1920 günü kurulan Matbuat Umum Müdürlüğü, önce Bakanlar Kuruluna,
1921 yılında da Dışişleri Bakanlığı’na bağlanmıştır. Kurumun başına
Hamdullah Suphi getirilmiştir. Bu örgüt özellikle dış basında Türkiye’nin sesini
duyurabilmek maksadıyla kurulmuştur. Müdürlük, küçücük kadrosu ve
bütçesiyle sadece basın işleriyle ilgilenmemiş, dış ve iç yayınlar yapmak, istihbarat
ve propaganda işlerini yürütmek gibi konulara da el atmıştır. Ayrıca
Anadolu’da gazetelerin düzenli çıkabilmesi için onlara kağıt, mürekkep, harf
vs. malzeme temin etmeye de çalışmıştır (İnuğur, a.g.e., s. 29-30).