atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

118
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
Bilindiği gibi, Birinci Dünya Savaşı’nın yenilgiyle sonuçlanması
üzerine imzalanan Mondros Mütarekesi, Mütareke Basını olarak
nitelendirilen yeni bir dönem başlatmıştır. Hem ülke hem de basın
için yeni bir dönem olan Mütareke yılları, basının hareketlendiği,
Anadolu’da başlayan Milli Mücadele’nin desteklenmeye başlandığı,
bu durumun basını ikiye böldüğü bir süreç olarak karşımıza çıkmıştır.
Mütareke yıllarında İstanbul basını ile Anadolu’da çıkan ve çıkmaya
başlayan gazeteler arasında bir rekabet ve tartışma da beraberinde
gelmiştir. Özellikle Anadolu’da Mustafa Kemal Paşa’ya ve direniş
hareketine karşı büyük bir sempati duyulmaya ve hareketin gönülden
desteklenmesine başlanmıştır. Örneğin bugünlerde İzmir’de çok
sayıda Türkçe gazete çıkmıştır. Öyle ki, Ahenk, Müsavat gibi gazeteler,
işgale ve Yunanlıların uyguladığı sansüre rağmen yayınlarını sürdürmeyi
başarmışlardır. Ancak çıkan gazetelerde, sansür dolayısıyla
Milli Mücadele’ye, Mustafa Kemal’e ve Anadolu’daki gelişmelere
ilişkin haberlere çok yer verilememiştir. Daha çok yabancı ajanslardan
elde edilen bilgiler gazetelerdeki yerini alabilmiştir. İzmir halkı
Kurtuluş Savaşı hakkındaki haberleri, Balıkesir’de basılan ve gizlice
İzmir’e sokulan İzmir’e Doğru 221 isimli bir gazeteden takip edebilmiştir.
İşgalden sonra özellikle de Cumhuriyet’in ilânı ile İzmir
basını da toparlanmış ve İzmir önemli basın merkezlerimizden biri
haline gelmiştir. Türk Sesi, Anadolu, Ahenk, Hizmet, Sada-yı Hak gibi
gazeteler döneme damgasını vuran İzmir gazeteleridir. Şunu söyleyebiliriz
ki, bu dönemde bütün işgale, sansüre ve takibe rağmen
basın çalışmalarını devam ettirmiştir. En mühimi de o zaman büyük
fedakârlıklarla görevini yerini getirmeye çalışan gazeteciler Cumhuriyet
döneminin ilk yıllarına da damgalarını vurmuşlar, İstanbul’da
da sansüre ve işgale rağmen başarıyla ve büyük bir özveriyle gazetelerini
çıkarmaya çalışmışlardır.
Basın, Milli Mücadele’nin kazanılmasında ve toplumun bilgilendirilip
bilinçlendirilmesinde gerçekten büyük rol oynamıştır. Basının
toplumdaki rolünün, gücünün ve öneminin farkında olan Mustafa
Kemal Paşa daha ilk günlerden itibaren basına büyük ilgi duymuştur.
221 İzmir’e Doğru gazetesini, Esat ve Vasıf Çınar kardeşlerle Mustafa Necati Bey
çıkartıyordu. Gazete 27 Haziran 1920 günü Yunan ordusunun Balıkesir’e girmesi
üzerine 74. sayısını yayımlayarak kapanmıştır (Zeki Arıkan, “Tanzimat
ve Meşrutiyet Dönemlerinde İzmir Basını”, TCTA, C. I, s. 111).