atatürk'ün sosyal ve kültürel politikaları - Atatürk Araştırma Merkezi

108
SEDA BAYINDIR ULUSKAN
en parlak fikirlerle köyde yapacağımız işler köye yabancı kalacak,
köyde tutmayacaktır” şeklinde tanımlamıştır. Hatta yapılan işlerin
birçoğunu da “sürgünsüz kalmaya mahkumdur, Kop dağına hurma
ağacı dikmeye benzer” 204 şeklindeki ilginç bir benzetme ile dile getirmiştir.
Köylere yapılan gezilere gelince, ilk günlerde hemen her meslekten
insan köye gitmiş, büyük katılımlar söz konusu olmuş, fakat
bu heyecan zamanla sönmüştür. Fay Kirby, Halkevlerinin şehirlerde
büyük başarılar elde etmesine rağmen, aynı başarıya köylerde
ulaşılamadığına, yapılan çalışmalarda bir devamlılık ve başarı elde
edilemediğine dair bazı yorumlar yapmıştır. Hatta Kirby, bu gezilerin
bir nevi iç turizm mahiyetinde kaldığını, ancak bazı aydınların
Türk köylerini görmelerine yaradığını da eklemiştir 205 . Dolayısıyla
köylere yapılan günü birlik gezilerin, özünde romantik bir mahiyet
taşıdığını söylemek yanlış olmayacaktır.
Özetle, Atatürk’ün başlattığı modern uygarlık yürüyüşünde toplumun
tamamına yönelik toplumsal bir etkinlik vasıtası olarak kurdurulan
Halkevlerinin köycülük çalışmalarının 1930’lu yıllar boyunca
ancak belli bir ölçüde etkili olduğunu söyleyebiliriz. Herşeyden
önce Atatürk’ün çabaları neticesinde köylülerin Halkevlerine olan
ilgisi artmış, bu ilgi çevre köylerde okuma odalarının ve daha sonra
da kütüphanelerin açılmasına kadar gitmiştir. Dolayısıyla bu durum,
hem okuyucu sayısının artmasına hem de okuyarak düşünmeye başlayan
ve giderek kendi kültürünü, dilini, tarihini tanımaya çalışan
bir toplum yaratılmasında son derece etkili olmuştur. Ancak dönem
boyunca aydınla-köylü, devletle-köylü arasındaki iletişim, köye gitme
projelerine rağmen bir türlü istenen düzeye çıkamamıştır. Halkın
% 75-80’inin köylerde yaşadığı bir ülkede Halkevlerinin köycülük
çalışmalarının ne kadar başarılı olduğu bu çalışmalara bakıldığında
zaten rahatlıkla görülebilir. Devamlılıktan yoksun olan köycülük çalışmalarında
Halkevlerinde atılan nutuklar, yapılan resmi törenler,
verilen vaatler, romantik yaklaşımlar dahi bu yetersizliğin ve şehirli
ile köylü arasıdaki kopukluğun giderilmesine yetmemiştir. Ayrıca
204 Köymen, “Köy Çalışmalarında Tek Müsbet Yol: Köylü Hanı”, s. 299.
205 Kirby, a.g.e., s. 71-72.