3.Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu - DSİ Genel ...

İzotop yöntemi ve akım bileşenlerinin hesaplanmasında yüzeyaltı akımın özellikle (fast
subsurface flow) hızlı yüzey altı akım olarak adlandırılan önemli bir miktarının o günkü yağıştan
geldiği gerçeğinden hareketle direkt yüzey akışla birlikte toplam akışa katkısı olduğu
düşünülmüştür. Yeraltısuyu (Qye) ile önceki bireysel olaylardan gelen gecikmeli yüzeyaltı akış
(slow subsurface flow Oya) ise toplam akıma etki eden ikinci kısım akım olarak hesaplanmıştır.
Araştırma havzasında yüzeyaltı sularının bireysel olaylara olan katkılarını daha ayrıntılı
belirlemek amacı ile tek pikli olayların çekilme eğrileri ayrı ayrı analize tabi tutulmuşlardır.
Belirlenen çekilme eğrilerinden eğim (m) ve debi (q) değerleri hesaplanmış bulunan q
değerlerinden havzaya ait depolama miktarları Çizelge 3.’de verilmiştir. İzotop yöntemi ile
hesaplanan akım bileşenlerinden birim hidrografları çıkarılmış ve bu hidrograflar grafik yöntem
ile karşılaştırılmıştır (Çizelge 4 ve 5). İzotop analizi yapılan yağmur örneğinin yağış miktarları
9.5 mm ile 22.3 mm arasında değişmektedir (Çizelge 1). Havzada uzun süreli ölçümler sonucu
yağış-akım verilerinden çıkarılan havza yüzey akış sınır eğrisine göre araştırma alanında; iki
yağış arasındaki süre ve şiddetleri ne olursa olsun 19 mm’nin üzerindeki tüm yağışlar yüzey akış
oluşturmakta, 2.4 10.0 mm arasındaki yağışların yüzey akışı verebilmeleri ise şiddetlerine ve
önceki yağışla arasındaki zamana bağlı olmaktadır. 19.5.1998 tarihli olay 9.5 mm değer ile
yağış en düşük görülmüştür. Ancak bu tarihte düşen toplam yağış incelendiğinde örnek toplama
anında toprağın nem bakımından doygun durumda olduğu belirlenmiştir. Dolayısı ile 9.5 mm’lik
bir yağış havzada yüzey akımına neden olmuştur.
Çizelge 1. Bireysel olayların yağış, şiddet ve süre değerleri
Tarih
Toplam Yağış
Miktarı (mm)
Şiddet
(mm/h)
60
Süre
(dak)
Toplam süre
19.05.1998 9.5 7.1 20 420
27.05.1998 21.0 64.8 10 50
13.04.2000 11.7 6.6 10 240
24.05.2000 22.3 53.9 10 235
02.06.2000 10.1 27.4 10 200
Çizelge 2.Bireysel olaylarda akım bileşenlerinin grafik ve izotop yöntemi ile karşılaştırılması
Tarih 19.5.1998 27.5.1998 13.4.2000 24.5.2000 2.6.2000
Akım
Bileşenleri
Qy
(mm)
Qya+Qye
(mm)
Qtop
(mm)
Qy/Top.
(%)
(dak)
Grafik İzotop Grafik İzotop Grafik İzotop Grafik İzotop Grafik İzotop
0.112 0.098 0.654 1.055 0.122 0.096 0.238 0.547 0.066 0.184
1.076 1.09 1.338 0.918 1.577 1.603 0.599 0.290 0.510 0.392
1.188 1.188 1.992 1.992 1.699 1.699 0.837 0.837 0.576 0.576
9.4 8.2 32 53 7.2 5.7 28 65 11 32