3.Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu - DSİ Genel ...

tıpalanıp etiketlenen örneklerin analizleri D.S.İ. Ankara Teknik Araştırma ve Kalite Kontrol
Dairesi Başkanlığı (TAKK) İzotop Analiz Laboratuvarında yapılmıştır.
İzotop Yöntemi
Şekil 2. Kuyudan Su Örneklemesi
Amaca uygun olarak alınan su örneklerinin kararlı izotop Oksijen-18 ve Döteryum miktarları
D.S.İ. İzotop Laboratuvarlarında Kütle Spektrometre cihazı kullanılarak ölçülmüştür. Cihaz gaz
haline dönüştürülmüş su numunelerinin bir referansa (SMOW) göre izotopik oranlarını (D/H),
O 18 /O 10 gibi) ölçecek şekilde tasarlanmıştır (DSİ, 1987).
Elde edilen sonuçlar izotopların gerçek değerini değil fakat bir referansa göre olan oranlarını
belirlemektedir. Sonuçlar notasyonu kullanılarak gösterilmekte ve
Rörnek
Rreferans
x1000
(1)
R
referans
eşitliği ile ifade edilmektedir. Yöntemde kullanılan referans okyanus suyunun ortalama izotopik
kompozisyonu temsil eden standard ortalama okyanus suyu (SMOW) dur. Ölçümlerde hassasiyet
Oksijen 18 ( 18 O) için % 0.1 ve Döteryum (D) için % 1’dir (DSİ, 1987).
Yüzeye ulaşan yağmur havzanın özelliklerine bağlı olarak yüzey ve yüzeyaltı akışlarını
oluşturmaktadır. Bu iki bileşen ve havzanın yeraltı suyu katkısı ile havza çıkışında akımlar
toplam debi olarak ölçülmektedir. Toplam debinin zamana bağlı olarak değişimini veren akım
hidrografını yüzey akış (Qy), yüzeyaltı (Qya) ve yeraltı akışı (Qye) oluşturmaktadır. Bu durumda
toplam akım;
Qt= Qy + Qya + Qye (2)
bağıntısı ile gösterilebilir. Bu eşitlikte Qy, Qya ve Qye bilinmeyen değerlerdir. İzotopların sakınımı
prensibinden
Qt.Ct = Qy . Cy +QyaCya + Qye.Cye (3)
şeklinde formüle edilirler. Burada C su kütlelerinin izotop konsantrasyonları olup, Oksijen-18 ve
Döteryum için yukarıda 1 nolu eşitlikte C (R) verilmektedir.
Döteryum ve Oksijen-18 konsantrasyonları sırası ile D ve O ile gösterilerek 3 nolu denklem
yerine
Qt. Dt = Qy. Dy + Qya.Dya + Qye. Dye (4)
58