3.Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu - DSİ Genel ...

BİRİM HİDROGRAF ÇIKARILMASINDA KARARLI İZOTOPLARIN
KULLANILMASI
Y.İnci TEKELİ
Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü
itekeli@lycos.com
ÖZET
Bu çalışmada; alanı 16.125 km 2 olan Ankara-Güvenç Havzasında yağış, akım, kaynak (yüzeyaltı
suları) ve kuyu (yeraltı suları) dan alınan su örnekleri ile kararlı izotop çalışması yapılmış ve havza
için yağış-akış ilişkisi araştırılmıştır. Bireysel olaylardan iki adet tek pikli akım hidrografları hem
izotop hem de grafik (klasik) yöntemle bileşenlerine ayrılmış ve birim hidrografları çıkartılarak
hidrograf pik değerleri karşılaştırılmıştır. Havzanın izotop yöntemi ile bulunan 10 dakika ve 20
dakikalık birim hidrograf pik değerleri Qp= 1322 1/s ve Qp= 1327 1/s, grafik yöntem ile bulunan
değerleri ise sırası ile Qp= 1656 1/s ve Qp= 1250 1/s olmuştur.
Anahtar Kelimeler: Hidrograf ayrımı, kararlı izotoplar, grafik metot, birim hidrograf
ABSTRACT
THE USE OF STABLE ISOTOPE TO DERIVE UNIT HYDROGRAPH
In this research, a stable environmental isotope study was carried out from analysis of water
samples collected from rainfall, runoff (total discharge), springs (subsurface flows), and wells
(ground waters) in Ankara-Güvenç basin having a drainage area of about 16.125 km 2 . From
individual samples, unit hydrographs from two one-peak storm hydrographs were derived using
both isotope and graphical methods, and the derived unit hydrographs values including peaks were
compared. Peak values of 10 and 20 minutes unit hydrographs of the basin derived by using
isotope method (Qp= 1322 1/s and Qp= 1327 l/s) are compared with those of graphical method (Qp=
1656 1/s, and Qp= 1250 1/s) using Barnes semi-log approach.
Keywords: Hydrograph separation, stable isotopes, graphical method, unit hydrograph.
GİRİŞ
Bir havzadan gelebilecek akım miktarlarının tahmin edilmesinde değişik yöntemler
kullanılmaktadır. Bunlardan en yaygın olanı amprik modellerdir. Ancak bu modeller havzaların
üniform (homojen) olmaması durumunda büyük yanılgılara yol açabilmektedir. Bu nedenle akım
karakteristiklerinin belirlenmesinde klasik metotlara alternatif olarak özel tekniklerin uygulanmaya
başlanılmıştır. Bunlardan birisi de kararlı izotop analiz teknikleridir. Bir havzada akarsuyun kararlı
izotop değerleri havzaya düşen yağışların izotop değerleri ile yakından ilişkilidir. Küçük havzalarda
yüzey akımın δ 18 O değeri bölgesel yağışın δ 18 O değeri ile aynıdır. Büyük ölçekli havzalarda ise
su çok uzun yol kat ettiği için ortalama yağış ile akarsuyun izotop değeri arasında önemli
farklılıklar olabilmektedir ( IHP, 2001). Bu çalışmada Güvenç havzasında yağış- akım ilişkileri ve
birim hidrograflar kararlı izotop yöntemleri ile çalışılmış ve sonuçlar klasik hidrograf bileşenlerine
ayırma yöntemi (Barnes - Yarı Logaritmik Grafik Yöntem) ile karşılaştırılmıştır.
55